Płytki krwi (krwinki płytkowe, trombocyty) są komórkami nie posiadającymi jąder, wytwarzanymi w szpiku kostnym. Ich podstawową rolą jest udział w procesie krzepnięcia krwi, ale mają też swój udział w fagocytozie wirusów, bakterii, kompleksów immunologicznych, uczestniczą w procesach zapalnych i odpornościowych.
Obok krwinek czerwonych (erytrocytów) oraz białych (leukocytów) stanowią najważniejszą grupę elementów morfotycznych krwi. Żyją 8-10dni, więc szpik kostny musi stale wytwarzać nowe płytki krwi, aby zastąpić te, które ulegają niszczeniu w śledzionie lub są zużywane w procesie krzepnięcia krwi.
Fizjologiczne wahania liczby płytek w ciągu doby są zwykle niewielkie i wynoszą około 5-10%. U kobiet podczas menstruacji ich liczba może się zmniejszyć o 25-50%.
Wyższe wartości spotykane są zaś u palaczy tytoniu oraz po intensywnym wysiłku fizycznym.
Nieprawidłowości związane z płytkami mogą dotyczyć ich liczby (małopłytkowość, nadpłytkowość), wielkości i kształtu (anizocytoza, płytki olbrzymie) oraz zaburzeń czynności (zdolności zlepiania się czy uwalniania składników cytoplazmy niezbędnych do krzepnięcia).
Płytki krwi – kiedy wykonać badanie?
Ocena liczby płytek krwi często jest uwzględniona w ocenie morfologii pełnej i zleca się ją w ramach rutynowych badań profilaktycznych. Wykonuje się ją też przy objawach ze strony układu krzepnięcia, zapaleniu, zaburzeniach czynności szpiku kostnego.
Płytki krwi – kto powinien wykonać badanie?
Ocena poziomu płytek krwi powinna być interpretowana razem z pozostałymi wskaźnikami układu krzepnięcia (APTT, czas protrombinowy, fibrynogen). W celu dokładnego zbadania ich struktury, za pomocą mikroskopu można wykonać ręczny rozmaz krwi.
Wskazania do badania obejmują:
- częste krwawienia z nosa, dziąseł,
- oznaki krwawienia z przewodu pokarmowego, krew w stolcu,
- krew w moczu,
- siniaczenie bez przyczyny;
- długie, obfite krwawienie po niewielkich obrażeniach,
- obfite miesiączki,
- wybroczyny na skórze.
Ponadto badanie poziomu płytek może być przydatne w ocenie:
- czynności szpiku kostnego,
- funkcji powiększonej śledziony.
Materiał do badania
krew żylna
Płytki krwi norma
- 150 – 400 x 10^3/µl
Podwyższone płytki krwi
Trombocytoza (nadpłytkowość) może być przyczyną zaburzeń zakrzepowo-zatorowych. Towarzyszy ona najczęściej:
- nadpłytkowości samoistnej,
- mielofibrozie (zwłóknienie szpiku),
- stanom po splenektomii (wycięciu śledziony),
- stanom zapalnym,
- czerwienicy prawdziwej (wzroście liczby krwinek czerwonych),
- przewlekłej białaczce szpikowej,
- niedokrwistości hemolitycznej,
- nowotworom,
- niedoborom żelaza,
- stanom po porodzie lub po zabiegach operacyjnych.
Płytki krwi poniżej normy
Trombocytopenie (małopłytkowość) mogą wynikać:
- ze zmniejszonej produkcji płytek krwi – zaburzeń w szpiku kostnym, przyczyną jego uszkodzenia mogą być zaburzenia wrodzone (anemia aplastyczna, zespół Fanconiego, mielodysplazja), białaczka i inne nowotwory hematologiczne, zakażenia wirusowe (HCV, HIV, mononukleoza), leki chemioterapeutyczne i radioterapia, przewlekły alkoholizm
- ze zwiększonego rozpadu płytek krwi- w wyniku procesu autoimmunologicznego (obecności przeciwciał przeciwko płytkom, w trombocytopenii idiopatycznej, toczniu, reumatoidalnym zapaleniu stawów), nadczynności śledziony, zużycia płytek w procesie wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC), rozsianego nowotworu, marskości wątroby
Ponadto do małopłytkowości mogą prowadzić różne wady metaboliczne, m.in. kwasice metaboliczne.
Przyczyną mogą być również substancje egzogenne, głównie leki: heparyna, wankomycyna, gentamycyna, kwas walproinowy, tiazydy, digoksyna, niesteroidowe leki przeciwzapalne i inne.
Kiedy liczba płytek krwi jest mniejsza niż 50 000, ryzyko krwawienia znacznie wzrasta i konieczna może okazać się transfuzja koncentratu płytkowego.
Fałszywe wyniki
Oznaczanie liczby płytek krwi wykonywane jest obecnie w analizatorach hematologicznych. Wynik badania zawiera też wartość wskaźników MPV (średnia objętość płytek), PDW (wskaźnik anizocytozy, różnicy kształtu płytki), P-LCR (odsetek płytek dużych), PCT (hematokryt płytkowy).
Fałszywie zaniżona liczba płytek występuje, gdy próbka została nieprawidłowo pobrana (nieprawidłowy stosunek krwi do antykoagulantu, złe wymieszanie i powstanie mikroskrzepów) lub przy wystąpieniu małopłytkowości rzekomej, obecności płytek olbrzymich zliczanych przez analizator jako erytrocyty lub leukocyty.
Wyniki fałszywie zawyżone obserwuje się przy obecności fragmentów powstających w wyniku rozpadu leukocytów lub erytrocytów, drobnoustrojów, krioglobulin (przeciwciał) wytrącających się podczas analizy.
kontakt@synevo.pl