Ceny badań w sklepie internetowym są 10% niższe od cen w Punktach Pobrań – KUP ONLINE

Szukaj
Close this search box.
Szukaj
Close this search box.
flaga ukrainy#standwithUkraine

Mens sana in corpore sano – w zdrowym ciele zdrowy duch – tak mawiali starożytni. Wszyscy dziś chcemy być zdrowi, piękni i młodzi niezależnie od pierwszych cyfr naszego numeru PESEL. O ile dużo mówi się w mediach o problemach związanych z niską aktywnością fizyczną dzieci i młodzieży, w wielu programach możemy spotkać urządzenia wspomagające utratę nadmiernej masy ciała, to zasady prawidłowego odżywiania nie są specjalnie eksponowane. Tymczasem wystarczy porównać dzisiejszą ulicę z obserwowaną przed trzydziestoma-dwudziestoma laty. Pośpiech, spożywanie posiłków w olbrzymim tempie, zapełnianie żołądka powodują zmiany w figurach. Jednocześnie wraz ze spożywanymi kaloriami powinniśmy spożywać wiele tak zwanych mikro- i makroelementów. Często jednak o tym zapominamy. Nadmierna podaż kalorii, niska aktywność fizyczna powodują wspomniane zmiany gabarytów. Stając na wadze lub przed lustrem stwierdzamy niechciane zaokrąglenia. W pierwszym odruchu przestajemy jeść lub ograniczamy objętość posiłków. Może to nasilać już występujące niedobory niektórych mikro- i makroelementów.

Jednym z elementów, których niedobór może być spowodowany niewłaściwym odżywianiem jest żelazo. Już na poziomie szkoły podstawowej dowiadujemy się, że żelazo jest składnikiem hemoglobiny niezbędnym dla jej czynności jako nośnika tlenu. Należy jednak podkreślić, że pierwiastek ten jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania oddychania na poziomie komórki, wchodzi w skład licznych enzymów w tym istotnych w zakresie odporności na zakażenia. Jest także kofaktorem związków biorących udział w syntezie i katabolizmie niektórych hormonów, wytwarzaniu substancji istotnych dla funkcjonowania limfocytów. Wobec udziału w rozlicznych przemianach i funkcjonowaniu różnych komórek objawy niedoboru tego pierwiastka są wysoce zróżnicowane.

Organizm dorosłego człowieka zawiera 3,5-4,2 g żelaza, a z tej ilości około 3 g są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Jak widać rezerwa wynosi około 1 g. U miesiączkujących kobiet jest ona jeszcze mniejsza. Można więc przypuszczać, co potwierdzają wspomniane powyżej obserwacje, że niedobory występują dość często. Nie zagłębiając się w metabolizm żelaza dość łatwo można określić przyczyny jego niedoboru: niedostateczna podaż (błędy i przyzwyczajenia dietetyczne), wzmożone zapotrzebowanie i zużycie (okres wzrostu, ciąża, okres karmienia piersią, okres rekonwalescencji), nadmierna utrata (krwawienia – obfite miesiączki, krwawienia z żylaków) oraz zaburzone wchłanianie (choroby przewodu pokarmowego, stan po resekcji żołądka).

Objawy spowodowane niedoborem żelaza jak wspomniano są zróżnicowane. W początkowym okresie występuje uczucie ogólnego osłabienia, łatwe męczenie się, bóle głowy, senność. Pojawia się niechęć do wykonywania prac fizycznych i umysłowych, drażliwość. W trakcie pogłębiania się niedoborów pojawiają się zaburzenia łaknienia (np. jedzenie ziemi), duszność, kołatania serca, a nawet bóle wieńcowe. W późniejszym czasie występują łamliwość włosów i paznokci z ich rozdwajaniem się i prążkowaniem. Dodatkowo niedobory białek enzymatycznych zawierających żelazo mogą być przyczyną zmian zanikowych nabłonka wraz z zajadami, pieczeniem języka, zapaleniami dziąseł i znacznie poważniejszymi skutkami. Ponadto może pojawić się zmniejszenie odporności na zakażenia.

Zdecydowanie rzadziej występuje stan przeładowania organizmu żelazem. W warunkach fizjologii nadmiar żelaza jest wydalany. Należy jednak stwierdzić, że nadmiar żelaza może być przyczyną chorób.

W związku z możliwością dużych wahań stężeń żelaza we krwi w czasie doby, w zależności od spożycia pierwiastka w diecie lub suplementach bezpośredni pomiar stężenia tego elementu jest jedynie elementem wspomagającym diagnostykę niedoborów. Zdecydowanie lepszym sposobem postępowania diagnostycznego jest ocena zapasów żelaza w organizmie poprzez pomiar stężenia białek: ferrytyny i transferyny. Wykonywane jest również badanie całkowitej zdolności wiązania żelaza (TIBC). Mimo, iż niedokrwistość jest późnym objawem niedoborów żelaza jest dobrym wskaźnikiem homeostazy w tym zakresie. Charakterystyczną cechą niedokrwistości z niedoboru żelaza jest obniżenie średniej objętości krwinki czerwonej (MCV). Parametr ten jest składową prawidłowego badania morfologii krwi obwodowej. Ponadto pojawia się niedobarwliwość erytrocytów opisywana jako MCH – średnia masa hemoglobiny w erytrocycie i MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie. Parametry te powinny znaleźć się na wyniku prawidłowo wykonanego badania morfologii. Dodatkowo w laboratoriach wykorzystujących nowoczesne analizatory zostaną przedstawione inne elementy opisujące cechy erytrocytów przydatne w rozpoznawaniu i różnicowaniu niedokrwistości. HDW – szerokość rozkładu barwliwości erytrocytów, RDW – szerokość rozkładu objętości erytrocytów wraz z oceną odsetka krwinek mikro oraz odsetka krwinek niedobarwliwych, często wraz z histogramami w połączeniu ze wspomnianymi powyżej wskaźnikami ułatwiają pracę klinicyście. Istotne są one również w ocenie skuteczności, czyli monitorowaniu leczenia.

Należy w tym miejscu podkreślić, że ze względu na okres życia erytrocytów wynoszący w przybliżeniu trzy miesiące ocena skuteczności stosowanej terapii niestety nie jest możliwa w krótkim czasie. Wychodząc więc naprzeciw oczekiwaniom lekarzy klinicystów oraz (a może przede wszystkim pacjentów) wyspecjalizowane laboratoria wykonują oznaczenia prekursorów krwinek czerwonych – retikulocytów we krwi obwodowej. Zmiana objętości retikulocyta (MCVr) pod wpływem leczenia oraz zmiana masy hemoglobiny w retikulocycie (MCHr) pozwalają w ciągu kilku dni potwierdzić trafność postawionego rozpoznania, zmienić je, rozszerzyć diagnostykę lub modyfikować leczenie. O znaczeniu wspomnianych parametrów retikulocytarnych może świadczyć fakt wykorzystywania ich w diagnostyce dopingu u sportowców na olimpiadach.

Cóż więc powinien zrobić pacjent, który przy wykonywanych badaniach okresowych zaobserwuje u siebie niepokojące zmiany w gospodarce żelazem? Przede wszystkim należy skontaktować się ze swoim lekarzem rodzinnym. Lekarze w naszym kraju prezentują wysoki poziom fachowości i z pewnością wdrożą odpowiednie postępowanie. O wszystkie niepokojące wskaźniki można również zapytać fachowy personel laboratorium. Pracownicy dobrych laboratoriów pomogą w interpretacji wyników, z zachowaniem swoich kompetencji i określą wszelkie zmiany, które będą wymagały dalszego wyjaśnienia przez lekarza klinicystę.

Celowe wydaje się być przeprowadzenie badań kontrolnych czy okresowych, o przydatności których przekonują nas nawet przedstawiciele najwyższych władz. Celowe jest również życie w myśl aforyzmu przytoczonego na początku. Wysokie stężenia żelaza występują w mięsie, wątrobie, wędlinach. Duże są także w naci pietruszki, sałacie czy cytrusach. Urozmaicona dieta, ograniczenie spożycia używek (głównie mocna herbata), okresowe badania pozwolą nam ustrzec się niedoborów żelaza.