PSA (ANTYGEN STERCZOWY)

W nowotworach podwyższone stężenie PSA stwierdza się zazwyczaj u chorych z rakiem stercza
W chorobach nienowotworowych nieznacznie podwyższone stężenie stwierdza się u chorych z:

– łagodnym rozrostem gruczołu krokowego (gruczolakiem stercza)

– ostrym i przewlekłym zapaleniu gruczołu krokowego

– zatrzymaniem moczu

PSA może ulegać podwyższeniu wraz z wiekiem, po jeździe na rowerze, cewnikowaniu, badaniu przezodbytniczym, po masażu stercza i ejakulacji. Po resekcji przezcewkowej stercza i po biopsji stercza zaleca się odczekanie co najmniej 6 tygodni przed wykonaniem oznaczenia PSA .
Inhibitory 5-reduktazy stosowane w leczeniu gruczolaka stercza mogą obniżać poziom PSA nawet o 50%.

Wykorzystanie jedynie samego oznaczenia PSA do skryningu raka prostaty jest jednak kontrowersyjne

Free PSA (WOLNA FRAKCJA ANTYGENU STERCZOWEGO)

Wartość > 25% fPSA u mężczyzn z PSA pomiędzy 4 a 10 ng/ml zmniejsza konieczność wykonywania biopsji
wartość fPSA < 10% z dużym prawdopodobieństwem (ok. 60%) wskazuje na ryzyko raka stercza i jest sygnałem do wykonania biopsji gruboigłowej
wartość fPSA pomiędzy 10 a 25% „szara strefa” z prawdopodobieństwem 20% wskazują na raka stercza
wszelkie działania które prowadzą do wzrostu całkowitego PSA wpływają na wzrost zarówno wolnej frakcji PSA jak i odsetkowej zawartości.
podczas gdy Inhibitory 5-reduktazy stosowane w leczeniu gruczolaka stercza mogą obniżać poziom PSA całkowitego, to nie stwierdzono istotnych różnic dla odsetkowej zawartości frakcji wolnej PSA.

W nowotworach podwyższone stężenie antygenu SCC stwierdza się zazwyczaj u chorych na:

raka płaskonabłonkowego szyjki macicy (częstość podwyższonych wyników jak i stężenie antygenu wzrasta wraz z zaawansowaniem klinicznym choroby)
w innych rakach płaskonabłonkowych (rak płuca, przełyku, głowy i szyi, kanału odbytu oraz skóry) – podwyższone wyniki w stadiach zaawansowanych
rzadko podwyższony we wczesnych stadiach

Duffy MJ. Guidelines for the Use of Tumour Markers. Scientific of the Association of Clinical Biochemists in Ireland (ACBI), April 2005
Crombach G, Scharl A, Vierbuchen M, Wurz H, and Bolte A. Detection of Squamous Cell Carcinoma of the Uterine Cervix. Cancer 1989; 63:1337-42.