Zakażenia układu moczowo-płciowego

Test UroGin przeznaczony jest do diagnostyki najczęstszych zakażeń układu moczowo-płciowego, pozwala potwierdzić lub wykluczyć istnienie infekcji narządów płciowych. Test ten umożliwia jednoczesne wykonanie dowolnej ilości badań na obecność patogenów z zakażeń układu moczowo-płciowego wymienionych poniżej:

Chlamydia trachomatis
Ureaplasma species
Mycoplasma genitalium
Mycoplasma hominis
Trichomonas vaginalis (Rzęsistek pochwowy)
Gardnerella vaginalis/Lactobacillius species – test ilościowy (Waginoza bakteryja)
HSV I/II (Wirus opryszczki)
Candida albicans/krusei/glabrata (Drożdżyca)

Zakażenia Chlamydia trachomatis:

Najczęstszym czynnikiem etiologicznym nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej (NGU) jest zakażenie bakterią Chlamydia trachomatis, odpowiedzialną za 30-50% przypadków. Zakażenia obserwuje się głównie w grupie osób młodych zarówno u mężczyzn jak i kobiet, do 25 roku życia. W Polsce częstość zakażeń w różnych grupach badanych wynosi od 20-40%.

Transmisja i powikłania

Choroba przenoszona jest głównie drogą płciową jak również podczas porodu. Jeśli występują objawy, pojawiają się zazwyczaj od 1 do 3 tygodni od momentu zakażenia. Postacią kliniczną zakażenia u kobiet jest zapalenie szyjki macicy charakteryzujące się przekrwieniem, śluzowo-ropną wydzieliną i krwawieniem kontaktowym oraz współtowarzyszącą infekcją cewki moczowej. Typowe objawy chlamydiozy u mężczyzn to pieczenie podczas oddawania moczu, nietypowa wydzielina z cewki moczowej, bóle podbrzusza i pleców, ból oraz obrzęk jąder.

Jednak przebieg zakażenia zazwyczaj jest bezobjawowy, u 75% kobiet oraz około 50% mężczyzn, a więc część z nich pozostaje nieleczona, co ostatecznie może doprowadzić do wielu poważnych powikłań. U kobiet mogą to być zapalenie szyjki macicy, cysty, zapalenie jajowodów. Infekcja może także doprowadzić do zapalenia narządów miednicy mniejszej, co może skutkować ciążą pozamaciczną i niepłodnością. U noworodków, których matki miały chlamydiozę może rozwinąć się zapalenie płuc, ucha, spojówek i gałki ocznej. U mężczyzn zakażenie zagraża takimi powikłaniami jak zapalenie cewki moczowej, gruczołu krokowego, najądrzy oraz może powodować niepłodność. Stwierdzono, że częstość występowania C. trachomatis u niepłodnych pacjentów może sięgać nawet 60%.

Zakażenia Mycoplasma/Ureaplasma:

Przyczyną zakażeń urogenitalnych u kobiet i mężczyzn najczęściej są bakterie chorobotwórcze Mycoplasma hominis, Mycoplasma genitalium i Ureaplasma urealyticum oraz Ureaplasma parvum). Określane są one mianem „mykoplazm urogenitalnych” lub „płciowych” ponieważ najczęściej przenoszone są na drodze kontaktów płciowych.

Ureaplasma sp. i mykoplazmy mogą wywoływać nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, za co odpowiadają w 10-20% przypadków. Objawy, zarówno u kobiet jak i u mężczyzn, bywają podobne do innych zakażeń bakteryjnych i dotyczą cewki moczowej. Najczęściej odczuwa się dolegliwości związane z oddawaniem moczu: bolesność i pieczenie w cewce moczowej, częste oddawanie i uczucie parcia na mocz. Mężczyźni dodatkowo mogą obserwować wyciek z cewki moczowej i podrażnienie prącia.

Najczęściej obok objawów infekcji częsty jest również bezobjawowy przebieg zakażenia co sprzyja rozprzestrzenianiu się patogenów. U kobiet przewlekła infekcja może spowodować zapalenie jajowodów, jajników, szyjki macicy i trzonu macicy, odmiedniczkowe zapalenia nerek i zapalenia stawów. Stwierdzono wyraźną korelację (10–30%) między obecnością M. hominis w drogach rodnych a występowaniem zespołu zapalenia narządów miednicy mniejszej (PID) u badanych kobiet. Poza tym, bakterie te odgrywają istotną rolę w etiologii i patogenezie porodów przedwczesnych, mogą powodować zapalenia i przedwczesne pęknięcia błon płodowych oraz sepsy popołogowe. Ureaplasma sp. powoduje także zakażenia wewnątrzmaciczne lub okołoporodowe u noworodków. Bakterie te mogą powodować hipotrofię, czyli opóźnienia rozwoju płodu i wpływać na małą masę ciała w okresie neonatalnym, a także mogą prowadzić, szczególnie w przypadku wcześniaków do przewlekłych chorób płuc. Nie leczonym powikłaniem tych zakażeń mogą być powtarzające się poronienia a nawet niepłodność.

Klinicznie u mężczyzn U. urealyticum może być sprawcą nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej, niebakteryjnego zapalenia gruczołu krokowego, zapalenia jąder i ostrego zapalenia najądrzy. 10-20% wszystkich tzw. niebakteryjnych przypadków zapalenia stercza powodowane jest przez ureaplazmy.

Najpoważniejszymi konsekwencjami zakażeń może być nawet niepłodność. Wyniki badań wskazują na M. genitalium jako czynnik ryzyka rozwoju procesu zapalnego, prowadzącego do zbliznowacenia jajowodów i w efekcie do niepłodności. Niepłodne kobiety są częściej zakażone mykoplazmami, a nasienie mężczyzn zainfekowanych U. urealyticum i M. hominis charakteryzuje się zmniejszoną liczbą plemników, ich niższą ruchliwością i większą liczbą nieprawidłowych form, co może prowadzić do obniżenia jego zdolności zapładniającej.

Infekcje Trichomonas vaginalis (rzęsistek pochwowy)

Trichomonas vaginalis to pierwotniak pasożytujący w układzie moczowo – płciowym człowieka, jest czynnikiem etiologicznym rzęsistkowicy – choroby przenoszonej drogą płciową.

Zakażenie następuje w wyniku kontaktu płciowego z zarażoną osobą lub na skutek używania tych samych przedmiotów higieny osobistej, bielizny. Choroba ta jest częściej diagnozowana u kobiet niż u mężczyzn. Częstość występowania rzęsistkowicy jest zmienna. Schorzenie to występuje aż u 50% osób nie przestrzegających higieny i często zmieniających partnerów seksualnych. Rzęsistek charakteryzuje się bardzo wysoką zakaźnością (prawie 100% zakażenie w czasie stosunku).

W organizmie kobiety bytuje w pochwie, cewce moczowej i gruczołach okołocewkowych. Obecność rzęsistka pochwowego w cewce moczowej stwierdza się w 90% przypadków. U mężczyzn zajęta zostaje zwykle cewka moczowa, choć rzęsistki izolowano także spod napletka oraz ze zmian na prąciu. Rzęsistek pochwowy przeżywa w kroplach nie wyschniętej wydzieliny chorej osoby i stanowi źródło zarażenia. W niektórych przypadkach może kolonizować macicę, a nawet jajowody oraz pęcherz moczowy. U mężczyzn pierwotniak ten przenika do gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych z worka napletkowego przez cewkę moczową. Może też dostać się do pęcherza moczowego.

Zakażeniom rzęsistkiem towarzyszą zazwyczaj zakażenia bakteryjne i grzybicze (np. Candida albicans). Zakażenie T. vaginalis stwierdza się w 1-17% przypadków nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej (NGU).

Objawy kliniczne występują u ok. 10-25% kobiet i są to: bóle i pieczenie w cewce moczowej, obfite, pieniste upławy lub żółtozielonkawa wydzielina o nieprzyjemnym zapachu, częstomocz, świąd sromu. Niektóre pacjentki skarżą się na bóle w podbrzuszu. Rzęsistkowicy towarzyszy zapalenie sromu i pochwy. U 10-50% chorych kobiet zarażenie przebiega bezobjawowo.

U 15-50% mężczyzn zarażonych rzęsistkiem pochwowym, którzy są zwykle partnerami seksualnymi zarażonych kobiet, objawy chorobowe nie występują. Środowisko cewki moczowej u mężczyzn, w przeciwieństwie do pochwy u kobiet nie sprzyja kolonizacji rzęsistków (brak glikogenu, spłukiwanie przez strumień moczu). Zakażenie cewki przebiega zwykle łagodnie. Może jednak przejść w stan ostry z obfitym ropnym wyciekiem z cewki moczowej, któremu towarzyszy świąd, ból, częstomocz i pieczenie podczas oddawania moczu. Czasami do ostrego stanu zapalnego cewki moczowej dołącza się ostre zapalenie gruczołu krokowego i najądrzy. Rzadko ma miejsce zapalenie żołędzi i napletka.

Przewlekła nie leczona rzęsistkowica może być przyczyną niepłodności jak również powikłań ciążowych. Coraz więcej danych świadczy o szkodliwym wpływie zarażenia rzęsistkiem pochwowym na przebieg ciąży i wskazuje na jego związek z występowaniem porodów przedwczesnych i małą urodzeniową masą ciała.

Wirus opryszczki, Herpes simplex virus (HSVI/II)

Wirusy opryszczki są jednymi z najbardziej rozpowszechnionych ludzkich patogenów, a opryszczka genitalna (Herpes genitalis) należy do najczęstszych chorób na świecie przenoszonych drogą płciową. Szacuje się, że infekcje HSV dotykają ponad 1/3 populacji światowej, powodując bardzo zróżnicowane obrazy kliniczne schorzenia. Ocenia się, że co roku w populacji Północnej Ameryki i Europy 5–24 osób na 100 ulega infekcji wirusem HSV I.

Wirusy opryszczki powodują zmiany na granicy błony śluzowej i skóry (wargi, narządy płciowe). Wywołują zapalenie spojówki, rogówki oraz mózgu. Uważa się również, że wirus ten może mieć udział w powstawaniu raka szyjki macicy (głównie HSV II). Rozprzestrzenianie się wirusa następuje poprzez kontakt bezpośredni. Opryszczka genitalna występuje najczęściej u młodzieży i młodych osób dorosłych. Pierwotną opryszczkę genitalną wywołuje na ogół HSV II, ale w 10–25% przypadków jest ona spowodowana przez zakażenie HSV I.

W większości przypadków (ok. 60–75%) przebieg zakażeń HSV II jest bezobjawowy, związany jednak z możliwością zakażania. U kobiet zmiany chorobowe lokalizują się w obrębie sromu i pochwy, szyjki macicy, cewki moczowej, w okolicy krocza i odbytu. Zmianom towarzyszy ból, pieczenie i śluzowo-ropna wydzielina w pochwie. U mężczyzn natomiast zakażenie wirusem HSV II występuje na żołędzi i wewnętrznej blaszce napletka, na skórze prącia, w odbytnicy czy też w cewce moczowej, dając wodnisto-śluzowy wyciek i objawy dysurii. Może również mieć miejsce zapalenie prostaty. Kontakty oralno-genitalne u obu płci mogą powodować zapalenie gardła.

Opryszczka genitalna u kobiet w okresie ciąży jest szczególnie niebezpieczna dla płodu. Do odmatczynego zakażenia wirusem HSV II lub HSV I dochodzi najczęściej w czasie porodu (85%), może to nastąpić jeszcze w życiu płodowym (5–8%) lub po urodzeniu (8–10%). U blisko 70% noworodków z ograniczoną postacią zakażenia HSV, niepoddanych leczeniu, rozwija się infekcja ośrodkowego układu nerwowego lub wielonarządowa. Przebieg kliniczny choroby jest ciężki, może prowadzić do trwałych uszkodzeń układu nerwowego i innych narządów, a nawet do śmierci dziecka. Zakażenie w I/II trymestrze powoduje poronienia, wady wrodzone (małoocze, małogłowie, wodogłowie).

Gardnerella vaginalis/Lactobacillus species

Pochwa dojrzałej kobiety jest złożonym ekosystemem zawierającym obfitą liczbę mikroorganizmów, w którym bakterie Lactobacillus species powinny być dominujące. Są to bakterie kwasu mlekowego, ich aktywność fizjologiczna obniża pH pochwy co stanowi barierę dla wielu patogennych mikroorganizmów takich jak Gardnerella vaginalis.

Bakteryjna waginoza (BW)

To wielo-bakteryjne zakażenie charakteryzujące się znacznym zwiększeniem liczby bakterii, które normalnie bytują w pochwie w bardzo niewielkich ilościach. Z nieznanych dotychczas powodów, prawdopodobnie w wyniku zmniejszonej odporności ustroju oraz zaburzeń immunologicznych dochodzi, wówczas do nadmiernego mnożenia się bakterii, zwłaszcza beztlenowych, takich jak Mobiluncus, Mycoplasma, Ureaplasma i Gardnerella.

Bakterie G. vaginalis są izolowane u ponad 90% pacjentek. Stosunek bakterii tlenowych do beztlenowych zwiększa się z 1:5 (stan normalny) na ok. 1:1000. Charakterystycznym objawem BW

jest występowanie szarych, homogennych upławów o charakterystycznym „rybim” zapachu. Nie stwierdza się natomiast pieczenia czy swędzenia pochwy i sromu. W Polsce problem zakażenia bakteryjnego pochwy jest mało znany i rzadko podejmowany, mimo że na podstawie badań przeprowadzonych w kilku ośrodkach stwierdza się występowanie BW bez objawów klinicznych u 15% kobiet. U ciężarnych BW zwiększa ryzyko późnego poronienia, porodu przedwczesnego, przedwczesnego pęknięcia błon płodowych w ciąży niedonoszonej oraz poporodowego zapalenia błony śluzowej macicy. Zaobserwowano także związek między występowaniem BW, a nierzeżączkowym zapaleniem cewki moczowej u partnerów chorych.

Patologiczna flora bakteryjna pochwy znosi jeden z podstawowych elementów obronnych w narządach płciowych – wypiera fizjologiczną florę Lactobacillus vaginalis i tym samym powoduje zniesienie obrony chemicznej, poprzez wzrost pH treści pochwowej. Umożliwia to wnikanie dalszej patologicznej flory do pochwy i szerzenie się zakażenia.

Candida albicans/krusei/glabrata

Do najczęstszych stanów zapalnych pochwy i sromu u kobiet należy grzybica (drożdżyca), wywoływana przez drożdżaki z rodzaju Candida (grzyby drożdżopodobne – drożdżoidalne). U mężczyzn grzyby te najczęściej wywołują zapalenie żołędzi i napletka. Najczęstszym patogenem jest w tych przypadkach Candida albicans (pleśniak biały), która wywołuje 80-92% infekcji grzybiczych. W warunkach normalnych w pochwie zdrowej kobiety mogą występować niewielkie ilości zarodników tego grzyba. Natomiast przy spadku odporności może rozwinąć się pełnoobjawowa drożdżyca. Do najczęstszych objawów klinicznych u kobiet należą zwykle gęste kremowe upławy o charakterystycznym wyglądzie białawych grudek, które pachną drożdżami i wyglądają jak twaróg. Dodatkowo pojawia się szereg objawów dodatkowych takich jak: świąd, pieczenie, bolesność sromu, bóle przy stosunkach płciowych, bolesne oddawanie moczu, dysuria. Objawy drożdżycy mężczyzn to: podrażnienie i stan zapalny żołędzi i wewnętrznej powierzchni napletka ze świądem i pieczeniem.

Do zakażenia może dojść podczas stosunku płciowego. 10-20% kobiet w wieku rozrodczym może być bezobjawowymi nosicielkami grzybów z rodzaju Candida. Bezobjawową kolonizację tymi grzybami częściej stwierdza się u ciężarnych (30-40%). W czasie ciąży częściej występuje również kandydoza objawowa. Infekcja C. albicans może powodować poronienia i być przyczyną niepłodności. Może również powodować zakażenia okołoporodowe u noworodków (najczęściej zakażenia jamy ustnej). Czynnikami sprzyjającymi zakażeniom grzybiczym są między innymi: ciąża, przyjmowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania, kortkosterydoterapia, doustna antykoncepcja hormonalna, urazy, otarcia, zaburzenia hormonalne, cukrzyca, otyłość, nowotwory, upośledzenie odporności.

Problemem w leczeniu grzybic są dość częste nawroty choroby. Zakażenie grzybicze może być przekazywane pomiędzy partnerami seksualnymi i leczenia przeciwgrzybicznego wymaga także partner, chociaż np. grzybica narządów płciowych u mężczyzny może nie dawać żadnych objawów.

Testy Urogin zalecane są szczególnie w diagnostyce:

przewlekłych i nawracających stanów zapalnych dróg rodnych na tle infekcyjnym
kobiet obserwujących plamienie bądź krwawienie pomiędzy miesiączkami
ciężarnych ze względu na ryzyko powikłań ciąży (poród przedwczesny)
kobiet planujących zajść w ciążę ze względu na zapobieganie powikłaniom wczesnej ciąży (poronienia) lub w diagnostyce niepłodności
mężczyzn z objawami swędzenia, zaczerwienienia lub opuchlizny cewki moczowej, żołędzi lub napletka
partnerów osób, u których stwierdzono obecność zakażenia układu moczowo-płciowego

Testy Urogin Pronatal

Pronatal I (Chlamydia trachomatis, Ureaplasma sp, Mycoplasma genitalium, HSV I/II)
Pronatal II (Chlamydia trachomatis, Ureaplasma sp, Mycoplasma genitalium, Test HPV 14)
Pronatal III (Chlamydia trachomatis, Ureaplasma sp, Mycoplasma genitalium, HSV I/II, Test HPV 14)
Pronatal IV (Chlamydia trachomatis, Ureaplasma sp, Mycoplasma genitalium, Test HPV 37)
Pronatal V (Chlamydia trachomatis, Ureaplasma sp, Mycoplasma genitalium, HSV I/II, Test HPV 37)

Zakażenia bakteriami lub wirusami mogą przebiegać bez żadnych objawów, stanowiąc jednocześnie poważne zagrożenie dla kobiety w ciąży i dla jej dziecka. W związku z powyższym test Pronatal powinien być wykonany rutynowo jako element wykluczający czynniki ryzyka dla kobiety w ciąży lub planującej ciążę oraz w diagnostyce niepłodności.

Test Vaginitis I – Trichomonas vaginalis, Candida albicans/krusei/glabrata, Gardnerella vaginalis/Lactobacillus sp

Test Vaginitis umożliwia wykrycie infekcji urogenitalnych oraz kontrolę flory bakteryjnej pochwy. Obecnie zalecanym badaniem dla kobiet w ciąży oraz kobiet z nawracającymi stanami zapalnymi jest ocena ekosystemu pochwy. Test Vaginitis umożliwia taką ocenę, więc powinien być wykonywany rutynowo u ciężarnych aby uniknąć ryzyka wystąpienia poronienia, czy przedwczesnego porodu. Zaleca się go także pacjentkom z częstymi zakażeniami pochwy w celu wyjaśnienia przyczyn ich dolegliwości i przywrócenia naturalnej równowagi fizjologicznej flory bakteryjnej.

Literatura:

Daniels D., Forster G. Wytyczne postępowania w kandydozie sromu i pochwy. AGUM/MSSVD national guideline on the management of vulvovaginal candidiasis, Medycyna Praktyczna Ginekologia i Położnictwo 2003/04
Rostelski T. i wsp. Etiologia i klinika nierzeżączkowych zapaleń narządu moczowo-płciowego. Nowa Klinika 2003; 10, 1175-1181
Jabłońska S., Majewski S. Choroby sk.ry i choroby przenoszone drogą płciową. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005: 103-105, 485-489
Hay P. Wytyczne postępowania w bakteryjnej waginozie, AGUM/ MSSVD national guideline for the management of bacterial vaginosis, Medycyna Praktyczna Ginekologia i Położnictwo 2003/04
Sherrard J. 1. Wytyczne postępowania w zarażeniu rzęsistkiem pochwowym, AGUM/MSSVD National guideline on the management of Trichomonas vaginalis, Medycyna Praktyczna Ginekologia i Położnictwo 2003/04
Leszczyński P., Szymański R. Mykoplazmy w zakażeniach położniczoginekologicznych. Nowa Med. 1998; 5, 25-27
Patrick J. et al. Wytyczne postępowania w zakażeniu dr.g moczowo- płciowych przez Chlamydia trachomatis, AGUM/MSSVD national guideline for the management of Chlamydia trachomatis genital tract infection, Medycyna Praktyczna Ginekologia i Położnictwo 2003/04
Zieniuk K. et al. Ocena Mycoplasma hominis i Ureaplasma urealyticum w diagnostyce zakażeń układu moczowo-płciowego. Przegl Urol. 2002; 4, 62-65
Friedek D. et al. Chlamydia trachomatis: etiopatogeneza i diagnostyka zakażeń. Przegl Epidemiol. 2005; 59, 723-730