Erytropoetyna

Erytropoetyna – co to jest?

Ludzka erytopoetyna EPO to cząsteczka z grupy α2-globulin, niewrażliwa na zmiany temperatury i pH. Pełni funkcję hormonu, który w życiu płodowym syntetyzowany jest głównie w wątrobie, po narodzinach tą rolę przejmują nerki. Głównym zadaniem EPO jest stymulacja wzrostu i syntezy czerwonych krwinek, przenoszących tlen z płuc do tkanek organizmu, w szpiku kostnym.

Czynnikiem regulującym syntezę erytropoetyny w nerce jest stężenie tlenu. Niedotlenienie prowadzi do wzrostu jej produkcji. Dodatkowo syntezę EPO mogą stymulować też hormony tarczycy.

W wyniku działania na receptory na niedojrzałych formach czerwonych krwinek w szpiku kostnym, EPO przyśpiesza ich namnażanie, różnicowanie do stadiów dojrzałych i uwalnianie do krwi, by tam mogły spełniać swoją funkcję i dostarczać zwiększoną ilość tlenu do tkanek w warunkach podwyższonego zapotrzebowania organizmu.

Stężenie EPO w surowicy w warunkach fizjologicznych jest bardzo niskie. Nie stwierdza się istotnych różnic u kobiet i u mężczyzn. Maksymalne stężenie u osób zdrowych obserwuje się w nocy, a najniższe w godzinach przedpołudniowych.

Jeśli nerki danej osoby są uszkodzone i nie wytwarzają wystarczającej ilości erytropoetyny, wówczas wytwarzanych jest zbyt mało czerwonych krwinek i osoba zwykle cierpi na anemię (niedokrwistość). Podobnie, dzieje się, gdy szpik kostny osoby nie jest w stanie odpowiedzieć na stymulację przez EPO. Dzieje się to czasem w jego wrodzonych lub nabytych schorzeniach lub w przebiegu przewlekłych chorób zapalnych

Sytuacja przeciwna ma miejsce, gdy EPO wytwarzanej jest za dużo, zazwyczaj w przypadku guzów nerek. Zbyt wysoka liczba czerwonych krwinek w naczyniach (czerwienica, nadkrwistość) prowadzi do zwiększenia lepkości krwi, co może być przyczyną nadciśnienia lub powikłań takich jak tworzenie zakrzepów, prowadzących do zawałów i udarów.

Erytropoetyna – kiedy wykonać badanie?

Badanie jest wykorzystywane w różnicowaniu przyczyn niedokrwistości, diagnozowaniu nadkrwistości, a także monitorowaniu skuteczności ich leczenia.

Ponadto, może służyć w ocenie schorzeń i nowotworów rozrostowych szpiku, przewlekłych chorób i guzów nerek lub wątroby.

Erytropoetyna – kto powinien wykonać badanie?

Osoby mające objawy mogące sugerować anemię (niedokrwistość): duszność, zawroty głowy, pogorszenie tolerancji wysiłku, przyspieszone bicie serca, bladość skóry, suche łamliwe włosy i paznokcie.

Osoby mające objawy mogące sugerować czerwienicę (nadkrwistość): nadciśnienie tętnicze, bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, szumy w uszach, świąd i złuszczanie się zaczerwienionej skóry, szczególnie po kąpieli.

Ponadto mogą wystąpić bóle brzucha, powiększenie wątroby, krwawienia z przewodu pokarmowego, ale też sine wargi, niedokrwienia palców rąk, zakrzepica żył kończyn dolnych, udary mózgu, zawały serca. Aby uniknąć zagrażających życiu powikłań, u chorych stosuje się zmniejszające gęstość krwi upusty.

Osoby z podejrzeniem chorób szpiku: poza objawami anemii, w postaci wybroczyn i krwotoków mogą pojawić się zaburzenia krzepnięcia oraz nawracające infekcje, świadczące o niedostatecznej odporności.

Materiał do badania

• krew żylna

Erytropoetyna cena

Erytropoetyna norma (wartości referencyjne)

• 4,3 – 29 IU/l

Niskie stężenie erytropoetyny

Może powodować anemię wywołaną zbyt małą ilością czerwonych krwinek obecnych we krwi. Obniżone stężenia występują w przewlekłych chorobach nerek, w autoimmunologicznych i reumatycznych chorobach zapalnych (układowym toczniu rumieniowatym, reumatoidalnym zapaleniu stawów).

Niskie stężenie może pojawiać się też przy chorobach rozrostowych szpiku, gdy komórki linii czerwonokrwinkowej niekontrolowanie się dzielą. Stan ten nazywany jest czerwienicą prawdziwą. Wtedy nerki hamują wytwarzanie EPO, by dodatkowo nie stymulować szpiku do pracy.

Wysokie stężenie erytropoetyny

Fizjologicznie wzrost stężenia EPO w osoczu występować może w stanach zwiększonego zapotrzebowania na tlen jako kompensacja, przy zachowanej prawidłowej funkcji nerek: u kobiet w ciąży, osób palących, cierpiących na choroby płuc lub mieszkających bądź uprawiających sporty na dużych wysokościach, po jej suplementacji.

Patologicznie wzrost stężenia EPO może być pierwotny (produkcja przez raka nerki, guza Wilmsa, raka wątroby) lub wtórny (w odpowiedzi na uszkodzenie szpiku, przy prawidłowo działających nerkach, produkcja EPO wzrasta, by pobudzić go do pracy). W tej sytuacji stan ten nazywany jest czerwienicą wtórną. Zaburzenia w szpiku mogą być pierwotne lub pojawić się po chemio-, radioterapii.