Menopauza – objawy i przyczyny. Jakie badania wykonać?

Czym jest menopauza?

Menopauza (nazywana także klimakterium lub przekwitaniem) to okres w życiu dorosłej kobiety, kiedy dochodzi do zakończenia okresu rozrodczego.

Menopauzę diagnozuje się w sytuacji, gdy ostatnie krwawienie miesięczne wystąpiło rok wcześniej. Jest to zjawisko fizjologiczne, związane z naturalnym procesem starzenia. Podczas menopauzy dochodzi do wielu zmian hormonalnych w organizmie kobiety, które skutkują pojawieniem się różnych, często uciążliwych objawów. Okres ten zazwyczaj trwa od roku do dwóch lat. Głównym objawem, który wskazuje na rozpoczęcie menopauzy jest brak menstruacji, często poprzedzony nieregularnym jej występowaniem, ze zmienną długością poszczególnych cyklów.

Możliwe jest także przedwczesne wystąpienie menopauzy u młodych kobiet, w wyniku określonych zaburzeń funkcjonowania układu hormonalnego lub jako konsekwencja leczenia chorób narządów rozrodczych, szczególnie z wykorzystaniem metod chirurgicznych.

Już od wczesnych etapów rozwoju embrionalnego liczba komórek jajowych w jajnikach kobiety jest ściśle określona. Jedna z tych komórek (od momentu zakończenia procesu dojrzewania) uwalniana jest co miesiąc podczas owulacji. Wraz z upływem czasu liczba komórek jajowych w jajnikach ulega zmniejszeniu, do momentu aż nastąpi całkowita ich atrezja. Skutkuje to rozpoczęciem się menopauzy. Dochodzi do zmian gospodarki hormonalnej, wzrostu stężeń hormonów LH oraz FSH oraz spadku stężenia estrogenów we krwi, co powoduje występowanie znacznej części typowych objawów menopauzy.

Menopauza przedwczesna może pojawić się w sposób idiopatyczny (bez uchwytnej przyczyny). Dodatkowo do zbyt wczesnego rozwoju menopauzy może dojść w wyniku chorób nowotworowych układu rodnego kobiety oraz ich leczenia z wykorzystaniem np. radio- i chemioterapii. W przypadku przewlekłych, nieleczonych chorób układu odpornościowego oraz endokrynologicznego także może dojść do rozwoju powikłań związanych ze zbyt wczesnym wystąpieniem klimakterium.

Menopauza objawy

Dolegliwości pojawiające się w wieku okołomenopauzalnym wynikają ze zmian gospodarki hormonalnej, a co za tym idzie wpływu zmieniających się stężeń hormonów na różne tkanki i układy w ciele kobiety. Ich nasilenie jest dość zmienne osobniczo – każda pacjentka może inaczej doświadczać objawów związanych z menopauzą.

Podstawowym objawem, który świadczy o zbliżającej się menopauzie jest utrata regularności cyklów miesiączkowych. Poza zmienną długością ich trwania można także zaobserwować zmiany w przebiegu samej miesiączki – krwawienia mogą być mniej lub bardziej obfite niż zazwyczaj oraz mogą także nasilić się dolegliwości bólowe z nimi związane. Dodatkowo, stopniowo mogą pojawiać się inne objawy menopauzy, takie jak:

• uderzenia gorąca
• nocne poty
• ogólne pogorszenie samopoczucia
• zaburzenia koncentracji
• zaburzenia pamięci
• bóle głowy
• wahania nastroju
• zaburzenia depresyjne
• zwiększona nerwowość
• spadek libido
• problemy ze snem (głównie bezsenność)
• suchość pochwy (oraz związany z tym ból podczas stosunku seksualnego)
• bóle mięśni i stawów
• pogorszenie kondycji skóry, suchość i utrata jędrności
• częstsze infekcje układu moczowego
• nietrzymanie moczu
• wzrost masy ciała
• uczucie kołatania serca, zaburzenia rytmu serca
• mrowienia
• zmęczenie

Należy pamiętać, że objawy te mogą towarzyszyć także innym jednostkom chorobowych. Dlatego w celu diagnostyki przyczyn ich występowania konieczna jest konsultacja lekarska oraz badania laboratoryjne, głównie hormonalne, które umożliwią potwierdzenie menopauzy lub też pozwolą na rozpoczęcie diagnostyki w kierunku zaburzeń związanych z rozwojem wymienionych powyżej objawów.

Zmiany w stężeniach hormonów wpływają także na zwiększone ryzyko rozwoju innych chorób, jak np. miażdżyca lub osteoporoza. Występowanie osteoporozy związane jest ze zmianami stężeń estrogenów, przez co dochodzi do spadku gęstości tkanki kostnej. Osteoporoza może prowadzić do zwiększonego ryzyka złamań, nawet w przypadku urazów niskoenergetycznych. Należy pamiętać o tej zależności, ponieważ wcześnie wykryta osteoporoza umożliwia wdrożenie właściwego leczenia, które znacząco zmniejsza ryzyko poważnych urazów.

Kiedy występuje menopauza?

Najczęściej menopauza pojawia się u kobiet między 49. a 52. rokiem życia, choć fizjologicznie może się ona pojawić zarówno 4 lata wcześniej, jak i 3 lata później (45-55 rok życia). Na czas wystąpienia menopauzy ma wpływ wiele czynników – zarówno zależnych od pacjentki (jak np. palenie papierosów, spożywanie alkoholu, inne aspekty stylu życia), jak i czynników niezależnych, czyli uwarunkowania genetyczne oraz współwystępujące choroby. Wyróżnia się zazwyczaj 3 stadia związane z klimakterium:

• okres premenopauzalny
• okres okołomenopauzalny
• okres pomenopauzalny

Podczas okresu premenopauzalnego w organizmie kobiety rozpoczynają się procesy, które skutkują zmianami w funkcjonowaniu układu hormonalnego. W wyniku tego pacjentka może zacząć dostrzegać pierwsze objawy świadczące o zbliżającej się menopauzie. Pojawia się także nieregularność cykli miesiączkowych oraz zmiany w krwawieniach miesięcznych. Długość trwania okresu premenopauzalnego oraz intensywność doświadczanych podczas niego objawów może być zmienna u poszczególnych kobiet.

Okres okołomenopauzalny to szerokie pojęcie, które obejmuje kilka lat przed pojawieniem się ostatniej miesiączki, jak i kolejnych 12 miesięcy następujących po niej. Szacuje się, że cały proces z tym związany zazwyczaj trwa od 4 do 6 lat i rozpoczyna się między 40. a 50. rokiem życia. To właśnie podczas tego okresu występuje największe nasilenie objawów związanych z menopauzą.

Okres pomenopauzalny rozpoczyna się w momencie, gdy od ostatniej miesiączki minęło 12 miesięcy (przy jednoczesnym wykluczeniu innych przyczyn ustania menstruacji). Nadal mogą występować objawy typowe dla menopauzy, choć z mniejszym nasileniem. Pojawienie się w tym okresie krwawienia z dróg rodnych jest niepokojącym objawem, który może świadczyć o m.in. rozwoju nowotworu dróg rodnych. Z tego powodu każdy niepokojący czy nietypowy objaw powinien być konsultowany przez lekarza-ginekologa.

Menopauza – jakie badanie wykonać?

W przypadku pojawienia się objawów menopauzy warto wykonać badania laboratoryjne, które pozwolą ocenić czy występujące dolegliwości związane są z nią związane. Główne parametry to FSH i estraadiol.

Pakiet badań pozwalający na oceną gospodarki hormonalnej kobiety może obejmować:

• • hormon folikulotropowy (FSH) – oznaczenie stężeń FSH jest podstawowym badaniem wykorzystywanym do wykrywania menopauzy, jako że wówczas stężenia tego hormonu we krwi są znacząco wyższe w porównaniu z kobietami w wieku rozrodczym. Oznaczanie stężenia FSH przydatne jest w ocenie stanu hormonalnego pacjentki.
  • hormon luteinizujący (LH) – poziomy lutropiny najczęściej oznaczane są w przebiegu diagnostyki zaburzeń płodności oraz przebiegu cykli miesiączkowych. Wzrost stężenia LH w połowie cyklu odpowiada za pojawienie się owulacji. W przypadku menopauzy poziomy lutropiny mogą utrzymywać się na wysokich poziomach.
  • estradiol – ten hormon jest jednym z podstawowych estrogenów, czyli hormonów płciowych żeńskich. Reguluje on rozwój żeńskich cech płciowych oraz kontroluje przebieg cyklu miesiączkowego. Po okresie menopauzy stężenia estradiolu we krwi ulegają znacznemu obniżeniu, co może prowadzić do powikłań zdrowotnych związanych m.in. z budową tkanki kostnej i rozwojem osteoporozy.
  • progesteron – jest to kolejny żeński hormon płciowy, który największą rolę odgrywa w procesach związanych z zapłodnieniem komórki jajowej oraz podtrzymaniem ewentualnej ciąży. W okresie postmenopauzalnym jego stężenia utrzymują się na dość niskich poziomach, co może prowadzić do pojawienia się m.in. zaburzeń nastroju lub też nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu krążenia, zatrzymywania wody w organizmie
  • hormony tarczycy – głównie TSH, dodatkowo fT3, fT4 – określone objawy menopauzy mogą wynikać z zaburzeń funkcjonowania tarczycy. Z tego powodu warto wykonać testy, które umożliwią ocenę pracy tego narządu endokrynnego. Objawy zaburzeń funkcjonowania tarczycy manifestują się podobnie do menopauzy. Warto pamiętać, że często kobiety po menopauzie mogą też być bardziej narażone na rozwój określonych schorzeń tarczycy, jak np. niedoczynność.
  • wapń
  • fosfor
  • witamina D

INFORMACJE Menopauza badania

Konsultacja: Zespół Medyczny Synevo

Źródła:

• https://www.nhs.uk/conditions/menopause/
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/menopause/symptoms-causes/syc-20353397