Ceny badań w sklepie internetowym są 10% niższe od cen w Punktach Pobrań – KUP ONLINE

Szukaj
Close this search box.
Szukaj
Close this search box.
flaga ukrainy#standwithUkraine

Salmonella – przyczyny, objawy, zapobieganie

Dowiedz się więcej

Salmonella co to jest?

Salmonella to bakterie gram-ujemnych, które odpowiedzialne są za wywoływanie określonych chorób przewodu pokarmowego u ludzi. Do rodzaju Salmonella należą bakterie wywołujące dur brzuszny – Salmonella typhi i paradury – Salmonella paratyphi oraz pałecznie niedurowe Salmonella bongori oraz Salmonella enterica. Obecnie wyróżnia się ponad 2500 serotypów, czyli specyficznych odmian tego patogenu. Najczęściej zakażenia wywołane są przez bakterie niedurowe Salmonella enteriditis.

Bakterie Salmonella bytują zarówno w organizmach ludzi, jak i zwierząt. Do zakażenia dochodzi na drodze spożycia pokarmu lub wody skażonych tymi drobnoustrojami – najczęściej są to jajka (i pokarmy je zawierające), niedogotowane mięso drobiowe. Możliwe jest także zakażenie poprzez spożycie innych skażonych produktów, jak np. owoców morza, sosów, niektórych przypraw, ciast ze śmietaną, nabiału lub zanieczyszczonych warzyw. Salmonella często jest również przyczyną tzw. biegunki podróżnych.

Zakażenie bakteriami Salmonella może przebiegać w bardzo zróżnicowany sposób, w zależności od tego jaki jest czynnik etiologiczny. Najczęściej zakażenia szczepami niedurowymi przybierają postać ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego, choć zdarza się, że dochodzi do rozwoju innych postaci zakażenia, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Szczepy durowe Salmonelli powodują zakażenia ogólnoustrojowe.

Salmonelloza na całym świecie występuje dość często, zazwyczaj w krajach rozwijających się, które borykają się z problemami związanymi z zachowaniem higieny oraz właściwym funkcjonowaniem ochrony zdrowia i profilaktyki. W krajach wysokorozwiniętych do zakażeń Salmonellą najczęściej dochodzi przez spożycie skażonej żywności, np. na skutek nieprzestrzegania obowiązujących zasad sanitarnych przez pracowników sektora gastronomicznego.

Salmonella objawy

Okres inkubacji (wylęgania) w przypadku zakażenia salmonellą wynosi zazwyczaj od 6 do 48 godzin. Jest to czas między spożyciem zakażonego pokarmu, a pojawieniem się pierwszych objawów chorobowych. Podstawowe dolegliwości, które zgłaszają pacjenci zakażeni Salmonellą to:

  • nudności
  • wymioty
  • bóle brzucha
  • gorączka (do 39°C)
  • biegunka – najczęściej wodnista i bez śladów krwi, niekiedy mogą występować śladowe ilości krwi i domieszki śluzu

Choroba w większości przypadków posiada charakter samoograniczający się, a objawy ustępują w ciągu 3-7 dni. W niektórych przypadkach (np. zakażeń występujących u dzieci) intensywne wymioty i biegunki mogą prowadzić do odwodnienia organizmu i zaburzeń wodno-elektrolitowych. Mogą wówczas występować dodatkowe dolegliwości, takie jak m.in. zaburzenia świadomości, zawroty głowy, senność. W przypadku zauważenia tego typu objawów należy jak najszybciej zgłosić się do szpitala lub lekarza celem diagnostyki, podjęcia leczenia i wyrównania niedoborów elektrolitów oraz uzupełniania utraconych płynów.

Opisywane powyżej dolegliwości dotyczą najczęstszej postaci salmonellozy, czyli salmonellozy żołądkowo-jelitowej. Niekiedy może dojść do rozwoju ciężkiej, uogólnionej postaci septycznej salmonellozy. Dotyczy to najczęściej osób z zaburzeniami funkcjonowania układu odpornościowego oraz małych dzieci i osób starszych. W przebiegu septycznej postaci salmonellozy występuje znaczące pogorszenie stanu ogólnego chorego, rozsiana bakteriemia, odwodnienie oraz niebezpieczne spadki ciśnienia tętniczego krwi. Stan ten wymaga leczenia szpitalnego.

Dodatkowo Salmonella może wywoływać zakażenia innych narządów i układów, poza układem pokarmowym, jak np. układu moczowego, gardła, płuc, trzustki, zapalenie opon mózgowych. Każda z tych infekcji może posiadać inny obraz kliniczny i wymaga indywidualnego podejścia w kwestii diagnostyki oraz dalszego leczenia.

W określonych przypadkach możliwy jest także rozwój bezobjawowego nosicielstwa salmonelli. Zjawisko to związane jest z obecnością tych patogenów w przewodzie pokarmowym przy jednoczesnym braku dolegliwości chorobowych. Wykrywanie osób będących nosicielami jest istotne epidemiologicznie, jako że stanowią oni potencjalne źródło zakażenia.

Salmonella u dzieci

Zakażenia wywoływane przez bakterie Salmonella mogą charakteryzować się cięższym przebiegiem u dzieci, w porównaniu z pacjentami dorosłymi. Podstawowe objawy salmonellozy u dzieci są takie same, jak u osób dorosłych, czyli obejmują gorączkę, bóle brzucha, nudności, wymioty oraz biegunkę. Dzieci (szczególnie poniżej 4 roku życia) są jednak o wiele bardziej narażone na powikłania. Szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci jest odwodnienie, które następuje w bardzo krótkim czasie i może przyczynić się do znacznego pogorszenia stanu ogólnego dziecka. Często obserwowanymi objawami odwodnienia u małych dzieci są :

  • apatia
  • trudności w uspokojeniu dziecka, rozdrażnienie
  • brak łez podczas płaczu
  • nadmierna senność
  • suche błony śluzowe
  • zmniejszona ilość wydalanego moczu

W przypadku pojawienia się tego typu objawów lub utrzymywania się biegunki i gorączki należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który na podstawie badania dziecka będzie w stanie podjąć decyzję o ewentualnej konieczności hospitalizacji. Leczenie szpitalne może być niezbędne w celu szybkiego i skutecznego uzupełnienia utraconych z powodu biegunki i wymioty płynów oraz elektrolitów.

Salmonella badania

Ze względu na różnorodność objawów salmonellozy postawienie diagnozy na podstawie samego obrazu klinicznego jest trudne. Z tego powodu do potwierdzenia zakażenia salmonellą niezbędne jest przeprowadzenie właściwych badań laboratoryjnych.

Podstawowym testem diagnostycznym w kierunku wykrycia infekcji wywołanej przez bakterie z gatunku Salmonella jest badanie kału. Najczęściej wykonywany jest posiew kału, który polega na hodowli i identyfikacji bakterii obecnych w pobranym materiale. Badanie kału na nosicielstwo w kierunku Salmonelli wykonywane jest z reguły w trzech próbkach stolca, pobranych w odstępie doby. Związane jest to ze okresowością wydalania tych bakterii – nawet w przypadku bytowania patogenu w przewodzie pokarmowym pacjenta nie każdy stolec będzie zawierał w sobie bakterie, które mogłyby zostać wykryte podczas badania.

Dodatkowo możliwe jest wykonanie badań serologicznych w kierunku zakażenia salmonellą. Testy serologiczne wykonywane są z próbki krwi żylnej i polegają na oznaczaniu specyficznych przeciwciał skierowanych przeciwko bakteriom Salmonella. Wykrycie obecności przeciwciał świadczy o kontakcie pacjenta z tym patogenem. W zależności od stężeń poszczególnych klas immunoglobulin (IgM, IgG, IgA) możliwe jest szacunkowe określenie jak dawno doszło do zakażenia Salmonellą. W celu uzyskania pogłębionych informacji diagnostycznych możliwe jest kilkukrotne powtórzenie tego badania, co umożliwi wykrycie zmian poziomów przeciwciał w czasie.

Salmonella leczenie

Salmonella zazwyczaj jest chorobą samoograniczającą się, której objawy ustępują samoczynnie po krótkim czasie. Stosowane leczenie zazwyczaj ma charakter objawowy – ma ono na celu zmniejszenie dolegliwości odczuwanych przez pacjenta bez bezpośredniego działania na przyczyny infekcji. Dodatkowo niezwykle istotne jest właściwe uzupełnianie płynów oraz elektrolitów, do których nadmiernej utraty może dojść w związku z występującą biegunką i wymiotami.
Rutynowe stosowanie antybiotyków w przypadku salmonellozy żołądkowo-jelitowej jest odradzane, ze względu na zwiększone ryzyko przejścia zakażenia w bezobjawowe nosicielstwo. Decyzję o rozpoczęciu antybiotykoterapii podejmuje lekarz.

W innych typach salmonelloz i w określonych przypadkach, gdy występuje zwiększone ryzyko rozwoju powikłań, lekarz może zadecydować o włączeniu odpowiedniego leczenia przeciwbakteryjnego, jednak decyzja ta za każdym razem podejmowana jest indywidualnie, z uwzględnieniem przebiegu zakażenia oraz dodatkowych uwarunkowań zdrowotnych pacjenta.

Zapobieganie salmonelli

Podstawowym sposobem zapobiegania szerzenia się zakażeń wywoływanych przez bakterie salmonella jest przestrzeganie higieny i przepisów sanitarnych przez producentów żywności oraz szeroko pojęty sektor gastronomiczny. Zawsze należy pamiętać o zachowywaniu właściwej higieny osobistej, szczególnie w związku ze spożywaniem oraz przygotowywaniem posiłków – niezwykle istotne jest dokładne mycie dłoni po kontakcie z możliwym źródłem bakterii salmonella. Produkty, które stanowią potencjalne źródło zakażenia (jak np. jajka, owoce oraz warzywa) zawsze powinny być dokładnie myte, a mięso (zwłaszcza drobiowe) powinno zostać poddane właściwej obróbce termicznej.

Warto także pamiętać o zasadach związanych z przechowywaniem oraz obróbką żywności, które stosowane w warunkach domowych mogą skutecznie chronić żywność przed zanieczyszczeniem bakteriami. Niektóre z tych zasad to m.in.:

  • przechowywanie produktów z tendencją do szybkiego psucia się w lodówce
  • wyznaczenie oddzielnego miejsca w lodówce na przechowywanie określonych rodzajów pożywienia, jak np. wyznaczona półka na mięsa
  • właściwa obróbka termiczna żywności, która jest w stanie zabić wiele spośród najczęściej występujących bakterii chorobotwórczych
  • dokładne mycie oraz dezynfekcja powierzchni w kuchni, na których przygotowywana jest żywość
  • unikanie rozmrażania oraz powtórnego zamrażania żywności
  • niekupowanie produktów spożywczych z niesprawdzonych źródeł, które mogły nie być poddane kontroli sanitarnych

Źródła: