Niedoczynność tarczycy – czym jest?
Tarczyca to niewielki organ, który zlokalizowany jest w przednio-dolnej części szyi. Jest on ważnym elementem układu wewnątrzwydzielniczego, związanym z produkowaniem hormonów.
Najważniejszymi hormonami tarczycy są trijodotyronina (T3) oraz tyroksyna (T4).Tyroksyna stanowi większość hormonów tarczycy obecnych w organizmie. T4 ulega w tkankach przemianie do T3. Aktywne biologicznie są formy wolne fT3 i fT4. Hormony tarczycy uwalniane są pod wpływem stymulacji tarczycy przez inny hormon – tyreotropinę (TSH).
Działania T3 i T4 jest wielowymiarowe. Hormony te mają wpływ praktycznie na każdą tkankę w ludzkim organizmie. Odpowiadają za regulację metabolizmu białek, lipidów i węglowodanów, przez co zaburzenia ich stężeń mogą skutkować występowaniem objawów ze strony różnych tkanek i narządów organizmu.
W przebiegu różnych chorób może dochodzić do zaburzeń funkcji tarczycy. W przypadku zbyt niskich stężeń T3 i T4 występuje niedoczynność tarczycy. Choroba najczęściej występuje u kobiet. W zależności od przyczyny niedoczynność tarczycy może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Postać subkliniczna niedoczynności tarczycy charakteryzuje się brakiem występowania typowych objawów klinicznych.
Niedoczynność tarczycy objawy
Objawy niedoczynności tarczycy wynikają ze zbyt niskiej stymulacji komórek organizmu przez hormony tarczycy. W wielu przypadkach będą one występowały w łagodnej postaci, gdzie objawy mogą być niezauważalne lub słabo nasilone. Utrudnia to właściwe wykrycie choroby oraz wdrożenie leczenia, objawy mogą być błędnie przypisywane innym przyczynom, jak np. przewlekły stres.
Należy także pamiętać, że obraz kliniczny niedoczynności tarczycy może być zróżnicowany w zależności od przyczyny niedoborów hormonalnych oraz innych uwarunkowań zdrowotnych.
W jawnej postaci niedoczynności tarczycy u osób dorosłych mogą pojawić się takie objawy jak:
- przewlekłe uczucie zmęczenia
- ospałość w ciągu dnia
- często występujące uczucie zimna, niezwiązane z temperaturą otoczenia
- zaburzenia pamięci i trudności z koncentracją
- zaburzenia lękowe
- spowolnienie perystaltyki jelit- niestrawność, zatwardzenia
- wzrost masy ciała
- zachrypnięty głos
- spowolnienie akcji serca (tętna)
- suchość i bladość skóry
- wypadanie włosów, zwiększona łamliwość włosów
- obrzęki kończyn, obrzęki twarzy i dłoni
- bóle mięśniowo-stawowe
- obniżona sprawność seksualna, spadek libido
- problemy z płodnością
- u kobiet – zaburzenia cyklu miesiączkowego, skrócenie cyklu miesiączkowego oraz obfite krwawienia
Dodatkowo w niektórych zespołach chorobowych przebiegających z zaburzeniami funkcji tarczycy mogą występować wole tarczycy z powiększeniem narządu.
Niedoczynność tarczycy przyczyny
Niedoczynność tarczycy może wynikać zarówno z nieprawidłowej funkcji samego narządu produkującego hormony (jest to tzw. niedoczynność tarczycy pierwotna) jak i również z zaburzonego mechanizmu regulacji funkcjonowania tarczycy (niedoczynność wtórna). Najczęstsze przyczyny niedoczynności tarczycy pierwotnej to:
- przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto),
- stan po chirurgicznym usunięciu tarczycy,
- po leczeniu jodem radioaktywnym
- lub na skutek przedawkowania leków przeciwtarczycowych.
Aby tarczyca funkcjonowała prawidłowo niezbędny jest jod. Ze względu na wprowadzenie w większości krajów rozwiniętych (w tym także w Polsce) powszechnego jodowania soli, problem związany z niewystarczającą podażą tego pierwiastka bardzo rzadko występuje w naszym społeczeństwie.
Choroba Hashimoto jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym, w którym układ odpornościowy pacjenta nie funkcjonuje w prawidłowy sposób i rozpoczyna niszczenie własnych tkanek. Podczas choroby Hashimoto dochodzi do rozwoju przewlekłego zapalenia limfocytarnego tarczycy, co skutkuje włóknieniem oraz zanikaniem hormonalnie czynnego miąższu tego narządu. W przebiegu choroby we krwi mogą być obecne autoprzeciwciała skierowane przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO, występują w 90% przypadków tej choroby) oraz autoprzeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG, 70% przypadków). W przebiegu choroby Hashimoto dochodzi do wystąpienia objawów niedoczynności tarczycy.
W przypadku długotrwałego przebiegu choroby może dojść także do rozwoju wola tarczycy, co może skutkować dodatkowymi objawami, wynikającymi z ucisku powiększonej tarczycy na okoliczne tkanki. Dokładne przyczyny rozwoju choroby Hashimoto nie są do końca poznane. Prawdopodobnie do rozwoju choroby dochodzi w wyniku występowania określonych nieprawidłowości w kodzie genetycznym pacjenta oraz dodatkowych obciążeń środowiskowych. Niektóre badania wykazały także korelację między występowaniem choroby Hashimoto a występowaniem innego rodzaju chorób autoimmunologicznych, jak np. cukrzyca typu 1 lub zespół Sjögrena.
Niedoczynność tarczycy o podłożu autoimmunologicznym może także pojawić się u kobiet po ciąży. Należy jednak pamiętać, że jest to oddzielna jednostka chorobowa (poporodowe zapalenie tarczycy), która posiada własne objawy, inne patomechanizmy oraz różniące się od choroby Hashimoto optymalne postępowanie lecznicze.
Dodatkowo do zaburzeń funkcji tarczycy może także dochodzić z innych przyczyn, jak np. powikłania leczenia określonymi grupami leków, działanie promieniowania jonizującego na tarczycę lub też w przebiegu niektórych guzów mózgu, których rozwój skutkuje zaburzoną pracą przysadki oraz niższym wydzielaniem hormonu stymulującego tarczycę.
Niedoczynność tarczycy badania
Podstawowymi badaniami w przebiegu niedoczynności tarczycy są oznaczenia stężeń hormonów tarczycy. Najpierw wykonuje się oznaczenie stężenia TSH, czyli tyreotropiny produkowanej przez przysadkę, która wpływa stymulująco na funkcjonowanie tarczycy. Podwyższony wynik TSH może świadczyć o niedostatecznie intensywnej pracy tarczycy, skutkuje (w ramach sprzężenia zwrotnego ujemnego) wzrostem hormonu pobudzającego produkcję T3 i T4. W celu potwierdzenia diagnozy zazwyczaj zlecane są wówczas testy diagnostyczne – badanie fT3, fT4.
W przypadku podejrzenia choroby Hashimoto często zlecane jest badanie wykrywania pod kątem obecności we krwi chorego autoprzeciwciał anty-TPO oraz anty-TG.
Inne badania laboratoryjne wykonywane w niedoczynności tarczycy to cholesterol całkowity, cholesterol LDL, trójglicerydy, morfologia krwi.
Niedoczynność tarczycy w ciąży
Występowanie niedoczynności tarczycy w ciąży wiąże się z ryzykiem zdrowotnym nie tylko dla matki, ale także dla jej dziecka. Na pierwszych etapach rozwoju organizm płodu nie jest w stanie samemu syntetyzować hormonów tarczycy, które są mu niezbędne do prawidłowego wzrastania. Otrzymuje je on z krwi matki, poprzez przenikanie przez łożysko. Ze względu na zwiększone zapotrzebowanie, tarczyca kobiety w ciąży produkuje ok. 50% więcej hormonów, w porównaniu z okresem z przed ciążowy.
Z tego powodu niezwykle istotne jest monitorowanie funkcjonowania tarczycy w czasie ciąży. Zalecane jest wykonanie oznaczenia stężenia TSH już u kobiet planujących ciążę.
Niedoczynność tarczycy dieta
Podstawowe leczenie niedoczynności tarczycy opiera się na wdrożeniu skutecznej farmakoterapii, która umożliwi wyrównanie poziomów hormonów tarczycowych we krwi pacjenta.
Właściwie dobrana dieta może mieć pozytywne skutki dla samopoczucia pacjenta oraz wpłynąć korzystnie na spadek nasilenia objawów, jednak nie zastąpi ona profesjonalnego leczenia.
W przypadku niedoczynności tarczycy należy pamiętać, aby zapewniać organizmowi niezbędne ilości jodu do produkcji hormonów- T3 i T4. Duże ilości jodu znajdują się w pokarmach takich jak np. ryby morskie lub też owoce morza. Dodatkowo warto nie zapominać o dostarczaniu innych pierwiastków, które także wspomagają prawidłową pracę tarczycy. Jednym z nich jest żelazo, którego duże ilości znajdują się w mięsie oraz warzywach takich jak groszek, szpinak lub buraki.
Selen jest pierwiastkiem, który bierze udział w procesach przemian hormonów tarczycy w komórkach docelowych, dlatego także należy pamiętać o tym, żeby w swojej diecie uwzględnić produkty bogate w ten pierwiastek, jak np. orzechy, grzyby i pełnoziarniste produkty zbożowe.
W związku z określonymi objawami niedoczynności tarczycy, jak np. zaburzenia masy ciała lub przewlekłe zaparcia warto skonsultować się ze specjalistą w celu ustalenia diety, która pozwoli na wyeliminowanie nieprzyjemnych symptomów. Przydatne może być także dbanie o właściwe nawodnienie organizmu (6-8 szklanek płynów na dobę) oraz wysoką podaż błonnika.
kontakt@synevo.pl