dr n. med. Andrzej Marszałek

Dyrektor Medyczny firmy Synevo

Badania laboratoryjne stanowią obecnie istotny element wsparcia działań lekarza każdej specjalności. Dotyczy to również laryngologów i stomatologów.

Jedną z najczęstszych przyczyn dolegliwości, z jakimi zgłaszają się pacjenci do lekarza pierwszego kontaktu, są dzisiaj stany zapalne zatok przynosowych. Ich występowaniu sprzyjają niewątpliwie: wzrastająca częstość alergii, nieprawidłowo czyszczona i dezynfekowana, a niemal wszechobecna klimatyzacja, zanieczyszczenie środowiska, a także palenie papierosów.

Leczenie stanów zapalnych zatok nie jest wcale tak łatwe, jak można byłoby sądzić. Nawet łatwo dostępne antybiotyki nie dają pewności pełnego wyleczenia, a stosowane zbyt swobodnie, mogą stanowić jedną z przyczyn przejścia choroby w stan przewlekły.

Dobranie leku bez oceny jego skuteczności może powodować, nawet po przejściowym ustąpieniu dolegliwości poprzez zahamowanie rozwoju bakterii, występowanie oporności drobnoustrojów na leki. W sprzyjających okolicznościach zakażenie powróci. Aby dobrać odpowiedni sposób leczenia, specjalista musi poznać rodzaj i gatunek drobnoustroju, który spowodował stan zapalny, a także jego wrażliwość (lub oporność) na wybrane antybiotyki. Można odstąpić od zastosowania antybiotyku, jeśli zapalenie zatok jest wywołane innymi aniżeli zakażenie bakteryjne czynnikami.

Genotypowanie drobnoustrojów

Uzyskanie wiarygodnej informacji wymaga wykonania badań laboratoryjnych, a nawet histopatologicznych. Aby taka informacja była rzetelna, niezbędne jest uzyskanie materiału do badań o najwyższej użyteczności. Taki materiał nazywany jest wysokodiagnostycznym. Może być zostać pobrany w zasadzie jedynie przez lekarza.

Po przeprowadzeniu analizy mikrobiologicznej metodami klasycznymi, konieczne może okazać się pogłębienie diagnostyki w celu oceny mechanizmów zjadliwości drobnoustrojów. W sukurs przychodzi nam wówczas biologia molekularna. Genotypowanie drobnoustrojów to określenie nie tylko „imienia i nazwiska” bakterii, ale także ich „adresu zamieszkania” i wielu innych cech. Tego rodzaju metody diagnostyczne wykorzystuje się w przypadku, gdy stwierdzamy obecność drobnoustrojów, co do których nie mamy pewności, czy są faktycznym sprawcą dolegliwości.

Okolicznościami sprzyjającymi wystąpieniu czy nawrotom zapalenia zatok mogą być zaburzenia układu odpornościowego. Tu również analityczne laboratorium medyczne może pomóc w różnicowaniu przyczyn choroby, wpływając nierzadko na diametralną zmianę postępowania terapeutycznego.

Także w obszarze diagnostyki alergii laboratorium medyczne dysponuje coraz doskonalszymi narzędziami. Należą do nich nie tylko ocena stężenia całkowitego IgE, ale także wykrywanie przeciwciał przeciwko sprecyzowanym alergenom. A stąd już tylko krok do swoistego leczenia.

Istotne znaczenie dla nawracających chorób zatok mogą mieć także niedobory witamin. Jeżeli przyjmiemy, że niedobory witaminy D mogą łączyć się z nasileniem procesu zapalnego, to i tu w tym przypadku laboratorium może przynieść odpowiedź na wiele pytań. Niewątpliwie najlepszą metodą w tej konkretnej sytuacji jest spektrometria mas (MS, z ang. mass spectrometry) – technika analityczna, której podstawa jest pomiar stosunku masy do ładunku elektrycznego danego jonu.

Od zębów do serca

Równie ważnym tematem jak diagnostyka i różnicowanie zapaleń zatok, jest diagnostyka w zakresie chorób przyzębia.

Liczba bakterii na pojedynczym zębie trzonowym może przekraczać 10⁹. Zależy to od wielu czynników, w tym przede wszystkim od nawyków higienicznych. Zaniedbania w tym zakresie mogą doprowadzić do nawet 10-krotnego zwiększenia liczby bakterii. Naddziąsłowa płytka nazębna jest zasiedlana głównie przez bakterie Gram-dodatnie, względnie beztlenowe. W poddziąsłowej płytce dominują z kolei bakterie Gram-ujemne, beztlenowe, które inicjują i podtrzymują proces zapalny. Drobnoustroje te mają zdolność do wnikania w głębsze struktury tkankowe.

Występujące w zdrowym przyzębiu mechanizmy obronne nie dopuszczają do wnikania do krwi większej liczby‎ bakterii. W przypadku złej higieny jamy ustnej i związanego z nią wzrostu liczby bytujących bakterii oraz odczynów zapalnych, może dochodzić do przedostawania się do krwi zwiększonej liczby drobnoustrojów.

Już w drugiej połowie lat 90. ubiegłego wieku zaobserwowano związek pomiędzy chorobą zakrzepowo-zatorową a stanem higieny jamy ustnej. U pacjentów z zapaleniem przyzębia o 25 proc. większe było ryzyko choroby wieńcowej. Dlatego tak ważna jest prawidłowa diagnostyka i identyfikacja bakterii powodujących choroby przyzębia u każdego pacjenta.

Kiedy klasyczne metody zawodzą

Ponieważ metody klasycznej mikrobiologii mogą być niewystarczające (wymagania drobnoustrojów) w diagnozowaniu takich przypadków, konieczne jest wykorzystanie możliwości biologii molekularnej.

W badaniach molekularnych wykorzystuje się np. zestawy do oceny obecności peripatogenów na podstawie analizy DNA drobnoustrojów – Microdental DNA. Zostały one opracowane w celu szybkiej i dokładnej identyfikacji drobnoustrojów, mogących powodować zapalenia przyzębia. Wykorzystanie zasad biologii molekularnej stanowi alternatywę, która wspomaga zarówno peridontologów, jak i specjalistów z innych dziedzin medycyny. Uzyskiwany wynik przedstawiany jest łącznie z sugestiami wykorzystania dobranych antybiotyków.

Wspomniane zestawy obejmują dwa układy umożliwiające identyfikację różnych drobnoustrojów: Microdental DNA A (Actinobacillus actinomycetemcomitans, Porphyromonas gingivalis, Prevotella intermedia, Bacteroides forsythus i Treponema denticola) i Microdental DNA B (Peptostreptococcus micros, Fusobacterium nucleatum/periodonticum, Eikenella corrodens, Campylobacter rectus, Eubacterium nodatum i Capnocytophaga spec.). Zostały one opracowane zarówno dla diagnostyki zapaleń przyzębia, jak i dla oceny zakażeń wokół implantów.

Pobierz cały tekst: Badania-diagnostyczne-pomocne-w-rozpoznawaniu-i-różnicowaniu

Kontakt dla mediów

Maja Marklowska-Dzierżak

Deadline Factory

m.marklowska@deadlinefactory.pl, tel. +48 602 294 816