Konflikt serologiczny związany jest z niezgodnością określonych antygenów obecnych na krwinkach czerwonych matki oraz płodu. Prowadzi do pojawienia się tzw. choroby hemolitycznej płodu/noworodka, która może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka. Ze względu na mechanizm powstawania swoistych przeciwciał dotyczy zazwyczaj drugiej i każdej kolejnej ciąży danej pacjentki. Obecnie dostępne są badania oraz skuteczne metody zapobiegania rozwojowi konfliktu serologicznego.
Konflikt serologiczny co to
Erytrocyty, czyli krwinki czerwone posiadają na swojej powierzchni liczne związki organiczne. Substancje te nazywane są antygenami czerwonokrwinkowymi, a ich obecność lub brak determinuje grupę krwi. Istnieje wiele różnych układów antygenów, z których największe znaczenie mają układy AB0 oraz Rh. Są one niezwykle istotne klinicznie w zakresie serologii transfuzyjnej.
Z podobną sytuacją mamy do czynienia w przypadku ciąży. Grupa krwi dziecka nie musi być identyczna z grupą krwi matki. Cecha ta warunkowana jest genetycznie, znaczenie ma zarówno grupa matki jak i ojca. Konflikt serologiczny wynika najczęściej z niezgodności w zakresie antygenu D z układu Rh, choć może dotyczyć też innych antygenów Rh. Największe znaczenie kliniczne ma jednak konflikt w układzie Rh.
Do rozwoju konfliktu serologicznego dochodzi w przypadku, gdy kobieta jest Rh ujemna, tzn. nie posiada na powierzchni swoich krwinek antygenu D, a jej dziecko ma grupę krwi Rh dodatnią, czyli na jego krwinkach występuje antygen D. Do tego typu sytuacji może dojść w przypadku, gdy ojciec dziecka posiada grupę krwi Rh dodatnią i dziecko po nim odziedziczyło te cechę.
Krwinki czerwone nie przenikają przez łożysko, dzięki czemu w przypadku niezgodności grup krwi nie dochodzi do wystąpienia konfliktu serologicznego podczas pierwszej ciąży. Dopiero podczas porodu dochodzi do kontaktu z krwią dziecka, przez co odmienny układ Rh zostaje wykryty przez komórki odpornościowe matki. Prowadzi to do wytworzenia przez matkę specyficznych przeciwciał skierowanych przeciwko antygenowi D obecnemu na krwinkach czerwonych płodu. Przeciwciała te mogą przenikać przez łożysko, dlatego w przypadku kolejnej ciąży, jeżeli dziecko posiadałoby grupę krwi Rh+, mogą stanowić dla niego poważne zagrożenie. Należy pamiętać, że na ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego narażona może być także każda następna ciąża, jeżeli uprzednio doszło do samoistnego lub wymuszonego poronienia.
W przypadku kolejnej ciąży i dziecka Rh dodatniego, specyficzne przeciwciała anty D obecne we krwi matki będą przenikały do krwiobiegu płodu i niszczyły jego krwinki czerwone. Sama pacjentka może nie odczuwać jakichkolwiek dolegliwości z tym związanych. Z kolei u płodu w obrazie USG może być widoczne powiększenie śledziony, wątroby oraz postępujący uogólniony obrzęk związany z występowaniem wolnego płynu w przestrzeniach organizmu. Proces ten może prowadzić do znaczących uszkodzeń wielonarządowych płodu, a w konsekwencji nawet do jego obumarcia wewnątrz macicy.
Konflikt serologiczny – rozpoznanie i badania
Podstawowym badaniem w kierunku wykrycia konfliktu serologicznego jest oznaczenie grupy krwi pacjentki w ciąży oraz biologicznego ojca dziecka. W sytuacji, gdy matka posiada grupę krwi Rh+ lub też gdy oboje z rodziców posiadają grupę Rh- nie dojdzie do rozwoju konfliktu serologicznego w zakresie układu Rh. Jeżeli matka posiada grupę krwi Rh-, a ojciec Rh+ wówczas możliwe jest pojawienie się konfliktu. U matki wykonywany jest tzw. pośredni test antyglobulinowy PTA (dawniej pośredni test Coombsa), aby potwierdzić lub wykluczyć obecność przeciwciał odpornościowych, w tym anty-D we krwi pacjentki. Ujemny wynik tego badania oznacza, że nie doszło do ekspozycji organizmu matki na krew Rh+, co wyklucza rozwój konfliktu serologicznego na dany moment. Badanie to powinno być wykonywane w kolejnych trymestrach ciąży, a w okresie okołoporodowym należy zastosować właściwą profilaktykę.
Każda kobieta ciężarna do 10 tyg. ciąży powinna mieć wykonane badanie grupy krwi w zakresie ABO i RH oraz badanie w kierunku wykrywania przeciwciał odpornościowych (w tym również anty Rh). U kobiet ciężarnych, u których stwierdzono obecność przeciwciał anty-D z układu Rh, ryzyko wytworzenia przeciwciał przeciwko innym antygenom jest większe. Pełna diagnostyka wykonywana jest w Regionalnych Centrach Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa.
Obecnie prowadzone są także prace nad nieinwazyjną diagnostyka prenatalną konfliktu matczyno-płodowego. Badania pozwalają na wykrycie genu lub allelu płodu kodującego antygen niezgodny z antygenem u matki.
W przypadku dodatniego wyniku pośredniego testu antyglobulinowego PTA (dawniej pośredni test Coombsa) oraz występowania ryzyka niegodności grup Rh między matką a dzieckiem, niezbędne jest skierowanie pacjentki do ośrodka, który będzie w stanie regularnie monitorować przebieg ciąży pod kątem ryzyka rozwoju choroby hemolitycznej płodu. Stosuje się do tego m.in. specjalistyczne badanie USG, które umożliwia ocenę przepływów krwi w tętnicach mózgu płodu.
| BADANIA | ZAMÓW |
|---|---|
| Badanie przeglądowe alloprzeciwciał (anty-RH i inne) | Kup online |
| Grupa krwi i alloprzeciwciała odpornościowe (anty Rh i inne) | Kup online |
Konflikt serologiczny profilaktyka
Dodatkowo stosuje się także profilaktyczne podanie pacjentce immunoglobuliny anty-D w okresie okołoporodowym. Dzięki temu w przypadku przeniknięcia krwinek czerwonych Rh+ do układu matki zostaną one szybko zneutralizowane, co nie pozwoli na rozwój odpowiedzi immunologicznej organizmu matki przeciwko nim. Postępowanie to znacząco zmniejsza ryzyko wytworzenia specyficznych przeciwciał anty-D oraz wystąpienia konfliktu serologicznego w kolejnych ciążach.
Dokładne postępowanie związane z zapobieganiem wytworzenia specyficznych przeciwciał zależne jest od indywidualnego przebiegu ciąży oraz historii zdrowotnej pacjentki.
Szczegółowe wytyczne dotyczące postępowania w profilaktyce konfliktu serologicznego są dostępne i rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Ginekologicznego.
Konsultacja: Zespół Medyczny Synevo
Źródła:
kontakt@synevo.pl