Nerki – funkcje, jak dbać, choroby nerek

Jak zapobiegać?

Nerki to dwa symetryczne niewielkie narządy, które pełnią liczne, niezbędne do prawidłowej pracy organizmu funkcje. Do zaburzenia ich działania dochodzi w przebiegu wielu chorób, w konsekwencji stanowiąc zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta.

Choroby nerek mogą mieć przebieg ostry lub przewlekły i manifestować się różnymi objawami klinicznymi. Niekiedy może towarzyszyć im silny ból, zmniejszenie lub zatrzymanie oddawania moczu. Z uwagi na fakt, że zaburzenia funkcji nerek mogą być spowodowane różnymi przyczynami i mają wpływ na prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu, należy dbać o ich zdrowie i zapoznać się z najczęściej występującymi objawami chorobowymi.

Gdzie są nerki?

Nerki znajdują się na wysokości pierwszych kręgów lędźwiowych oraz ostatnich kręgów piersiowych kręgosłupa, czyli także na wysokości ostatnich par żeber. Położone są poza jamą otrzewnej (zaotrzewnowo) na tylnej ściany jamy brzusznej. Nerki znajdują się symetrycznie po obu stronach kręgosłupa, w niewielkich od niego odległościach. Zazwyczaj nie są one położone na tym samym poziomie – u dorosłych różnica w ich wysokości może wynosić ok. 1,5 do 3 centymetrów.

Budowa nerki

Nerki są niewielkimi narządami, które swoim kształtem przypominają nasiona fasoli. U zdrowych, dorosłych osób masa nerki może znacząco się różnić- zależy to od płci i masy ciała, jednak przyjmuje się, że wartości prawidłowe mogą zawierać się w przedziale od 35 gramów do 175 gramów, średnia jej długość zazwyczaj waha się w okolicy 11 cm.

Nerki zbudowane są z nefronów, które zawierają kłębuszek nerkowy i cewkę nerkową (kanalik nerkowy). Kłębuszek nerkowy składa się z sieci włosowatych naczyń krwionośnych. Budowa oraz bardzo bogate unaczynienie nerek wynika bezpośrednio z ich podstawowej funkcji, czyli usuwania nadmiaru wody z organizmu i oczyszczanie krwi ze zbędnych produktów przemiany materii poprzez powstawanie moczu.

Funkcje nerek

Główną funkcją nerek jest wytwarzanie moczu. Wraz z moczem z organizmu usuwane są liczne związki chemiczne, które mogłyby mieć toksyczny wpływ na wiele tkanek organizmu, jak np. kwas moczowy, mocznik, metabolity leków i innych substancji chemicznych. Poza funkcją oczyszczającą nerki uczestniczą w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej oraz kwasowo-zasadowej organizmu.

Wraz z moczem wydalane są jony różnych pierwiastków (sodu, potasu, fosforany, wapń, magnez i inne), dzięki czemu regulowane jest ich stężenie we krwi. Ilość tych związków obecnych w płynach ustrojowych musi być utrzymywana w bardzo ścisłych przedziałach wartości, gdyż nawet niewielkie wahania mogą skutkować zaburzeniami.

Poprzez produkcję moczu pośrednio kontrolowane jest także ciśnienie krwi – nadmiar wody obecnej w organizmie jest sprawnie usuwany na zewnątrz, dzięki czemu obniża się objętość krwi krążącej w układzie krwionośnym, a co za tym idzie także ciśnienie tętnicze. W sytuacji odwodnienia objętość wydalanego moczu ulega znacznemu obniżeniu, a powstający w tym procesie mocz jest bardziej zagęszczony- pozwala to na oszczędzanie wody.

Nerki pełnią także funkcję wewnątrzwydzielniczą poprzez produkcję niektórych hormonów, które wywierają wpływ na inne układy narządów w ciele człowieka. Jednym z ważniejszych hormonów produkowanych przez nerkę jest renina, która jest pierwszym elementem hormonalnego układu renina-angiotensyna-aldosteron (RAA). Układ ten jest jednym z najważniejszych regulatorów odpowiedzialnych za utrzymywanie właściwej objętości krwi krążącej w organizmie oraz zapewnia prawidłowe stężenia jonów sodu i potasu.

Nerki produkują także erytropoetynę (EPO), która wpływa na komórki krwiotwórcze w szpiku pobudzając je do bardziej intensywnej produkcji krwinek czerwonych, czyli erytrocytów, które odpowiedzialne są za transport tlenu we krwi. Ich niedobór może skutkować rozwojem niedokrwistości (anemii). W nerkach także następuje przekształcenie nieaktywnej formy witaminy D3 do postaci aktywnej, która wywiera działanie na tkanki organizmu- przede wszystkim na układ kostny.

Chore nerki objawy

Bardzo często objawy nieprawidłowej pracy nerek bywają trudne do zauważenia- jest to szczególnie charakterystyczne w przewlekłych stanach chorobowych. Objawy mogą przybierać różną postać w zależności od stopnia zaawansowanie choroby, przyczyny i choroby podstawowej.

Wśród niepokojących objawów chorób nerek należy zwrócić uwagę na::

zmiany zabarwienia moczu (ciemniejszy mocz, czerwone zabarwienie moczu) – świadczy zazwyczaj o obecności tam substancji lub komórek w ilościach, które w prawidłowych warunkach nie powinny tam się znaleźć, takich jak np. bilirubina lub erytrocyty
pienienie się moczu – świadczy o obecności białka w moczu
zmiany ilości oddawanego moczu (zmniejszenie, zwiększenie, bezmocz)
ból, pieczenie podczas oddawania moczu
silny ból w okolicy nerek, promieniujący do pachwiny
gorączka
częsta potrzeba oddawania moczu, wzmożone parcie na mocz
potrzeba częstego oddawania moczu w nocy
objawy skórne: świąd skóry – może świadczyć o nieprawidłowym wydalaniu mocznika przez nerki, który ulega akumulacji właśnie w tkankach skórnych
opuchlizna w różnych częściach ciała (zazwyczaj kończyny dolne)
ogólne osłabienie

Poza wymienionymi objawami w poważnych stanach, w których dochodzi do rozwoju niewydolności nerek mogą dochodzić różne uogólnione objawy takie jak:

zaburzenia rytmu serca,
zmęczenie,
zmiana stanu psychicznego,
drażliwość,
drgawki,
uszkodzenia kości,
skurcze oraz wiele innych.

Chore nerki przyczyny

Zapalenie nerek jest najczęściej powikłaniem infekcji niższych partii dróg moczowych – jest to szczególnie częste u kobiet, ze względu na specyficzne uwarunkowania anatomiczne. W przypadku nieleczonego zapalenia pęcherza może dojść do przejścia infekcji na nerki, co będzie skutkowało rozwojem tam stanu zapalnego. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym tej choroby są bakterie Escherichia coli, rzadziej inne gatunki.

Na prawidłowe funkcjonowanie nerek ma także wpływ skład krwi i w konsekwencji skład powstającego moczu. W przypadku nadmiaru szczawianów, wapnia, kwasu moczowego lub fosforanów w moczu może dojść do ich wytrącania, powstawania złogów w postaci kamieni nerkowych i w konsekwencji uszkodzenia nerek.
Do działania toksycznego i uszkodzenia nerek może dochodzić przy zatruciach np. metalami ciężkimi lub w wyniku przedawkowania niektórych leków.

W przebiegu niewyrównanej cukrzycy także może dochodzić do trwałego uszkodzenia kłębuszków nerkowych. W wyniku zmian czynnościowych i strukturalnych spowodowanych wysokim stężeniem glukozy dochodzi do zwiększonej przepuszczalności naczyń krwionośnych w kłębuszkach nerkowych.

Istnieje także opisana grupa czynników ryzyka, która znacząco zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju nowotworów nerek- są to m.in. obciążenie genetyczne (historia raka nerki w rodzinie), otyłość, nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu oraz nadużywanie leków.

Choroby nerek

Wiele chorób nerek może prowadzić do rozwoju ich niewydolności, jednak zawsze dochodzi do tego w nieco różnych mechanizmach, a prezentowane przez pacjenta objawy kliniczne także różnią się od siebie. Z tego względu stosuje się ogólny podział na ostre uszkodzenie nerek (AKI) oraz na przewlekłą chorobę nerek (PChN/CKD).

Ostre uszkodzenie nerek może być spowodowane przyczynami przednerkowymi, nerkowymi lub zanerkowymi. Do ostrego uszkodzenia nerek zazwyczaj dochodzi w mechanizmie upośledzenia dopływu do nich krwi- na przykład w zawale nerki lub innych, ogólnoustrojowych poważnych zaburzeń funkcjonowania całego organizmu. AKI może także pojawić się jako konsekwencja toksycznego uszkodzenia komórek nerkowych lub też kłębuszkowego zapalenia nerek, które najczęściej jest powikłaniem zapalenia pęcherza moczowego. AKI zanerkowe spowodowane jest niedrożnością dróg odprowadzających mocz do pęcherza moczowego, czyli moczowodów. W takiej sytuacji dochodzi do zastoju moczu.

Przewlekłe upośledzenie funkcji nerek zazwyczaj rozwija się na przestrzeni wielu lat. Bardzo często spotykaną przyczyną tego stanu jest niezdiagnozowana lub niekontrolowana cukrzyca – stan taki nazywany jest nefropatią cukrzycową. W przebiegu tej choroby z powodu bardzo wysokich stężeń glukozy we krwi dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia naczyń krwionośnych kłębuszków nerkowych i wzrostu ich przepuszczalności.

Rak nerki jest złośliwą chorobą onkologiczną, która stanowi ok. 2-3% wszystkich nowotworów złośliwych. Rokowanie różni się w zależności od stadium choroby, na którym została ona rozpoznana oraz rodzaju podjętego leczenia. Jak każda choroba nowotworowa rak nerki może pozostawać bezobjawowy przez bardzo długi czas rozwoju – z tego powodu należy dbać o swoje zdrowie, unikać czynników ryzyka oraz jak najszybciej diagnozować jakiekolwiek objawy, które mogłyby wskazywać na rozwój przewlekłego stanu patologicznego w nerkach.

INFORMACJEDowiedz się więcej:

Choroby nerek – objawy, przyczyny

Kamica nerkowa – objawy, przyczyny, badania