Kleszczowe zapalenie mózgu – co to jest?
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM, nazywane także „odkleszczowym zapaleniem mózgu”) jest chorobą wirusową o ostrym przebiegu, zakażenie dotyczy ośrodkowego układu nerwowego człowieka. Najczęściej infekcja przebiega jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, rzadziej – zapalenie mózgu lub zapalenie opon i mózgu a najrzadziej obserwuje się zapalenie rdzenia.
Kleszczowe zapalenie mózgu jest chorobą odzwierzęcą. Źródłem zakażenia są kleszcze, chorują zwierzęta i ludzie, a do zakażenia dochodzi na skutek ukłucia przez zakażonego wirusem kleszcza. Z tego powodu główny szczyt zakażeń na KZM przypada na okres letni (czerwiec/lipiec), kiedy to występuje najwięcej ukąszeń przez ten gatunek pajęczaków.
Kleszczowe zapalenie mózgu cechują niecharakterystyczne objawy w pierwszej fazie po zakażeniu, często przypominające grypę lub inne infekcje wirusowe. W tej fazie może dojść do samoistnego ustąpienia objawów i wyleczenia. Jeżeli wirus będzie nadal utrzymywał się w organizmie rozpoczyna się wówczas druga faza, czyli faza neuroinfekcji, która może mieć różny przebieg.
Ze względu na wirusowy charakter tej choroby nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe w przypadku rozwoju pełnoobjawowej jej postaci, jednak chorobie można skutecznie zapobiegać poprzez wcześniejsze stosowanie szczepień ochronnych.
Kleszczowe zapalenie mózgu objawy
Nie każde ukąszenie przez kleszcza musi prowadzić do zakażenia wirusem kleszczowego zapalenia mózgu. Pierwsze objawy, w przypadku wniknięcia wirusa do organizmu człowieka po ukąszeniu, pojawiają się po tzw. okresie inkubacji, który w tym przypadku zazwyczaj wynosi około 7 dni. Symptomy pierwszej fazy choroby są dość niecharakterystyczne i mogą przybierać następujące postaci:
- gorączka
- uogólnione osłabienie
- biegunka
- nudności
- wymioty
- bóle głowy
- bóle mięśni
Objawy te trwają około 5-7 dni, po czym u większości pacjentów (70-80%) dochodzi do samoistnego wyleczenia, czyli usunięcia wirusa z organizmu poprzez działanie układu odpornościowego. U pozostałych 20% po ok. tygodniu od ustąpienia wstępnych objawów może dojść do rozwoju drugiej, poważniejszej fazy choroby – neuroinfekcji. Może ona przybierać różne formy, które będą charakteryzowały się określonymi objawami.
Najczęściej obserwuje się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia rdzenia kręgowego oraz zapalenia mózgu lub móżdżku. Symptomy tych jednostek chorobowych są trudne do przeoczenia i szybko potrafią przybrać bardzo zaawansowane postaci. U pacjentów z fazą neuroinfekcji w przebiegu KZM pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych obserwuje się:
- wysoką gorączkę
- silne bóle głowy
- sztywność i bolesność karku
- zaburzenia świadomości, utraty przytomności
- drgawki
- nadwrażliwość na światło, oczopląs
- nudności, wymioty
Tego rodzaju objawy powinny skierować pacjenta jak najszybciej do szpitala, jako że nieleczona infekcja stanowi znaczne zagrożenie dla jego zdrowia i życia. W przypadku neuroinfekcji wywołanej wirusem kleszczowego zapalenia mózgu w zależności od przebiegu choroby u części chorych utrzymują się powikłania, które mogą trwać nawet powyżej roku. Mogą one przybierać postaci:
- przetrwałych zaburzeń czucia obwodowego,
- niedowładów mięśniowych,
- problemów z koncentracją,
- zaburzeń pamięci
- lub też długotrwałych bólów głowy.
Śmiertelność KZM w Europie wynosi ok. 0.5 do 2%.
Kleszczowe zapalenie mózgu przyczyny
Bezpośrednią przyczyną kleszczowego zapalenia mózgu jest wirus KZM, który należy do rodziny flawiwirusów. Występuje on w kilku rodzajach, które wyróżniane są ze względu na lokalizację geograficzną.
Do zakażenia ludzi tym patogenem najczęściej dochodzi poprzez ukąszenie przez zainfekowanego kleszcza, jednak istnieje także możliwość zachorowania na KZM poprzez spożycie niepasteryzowanego mleka pochodzącego od zwierzęcia, które choruje na KZM. Tego rodzaju droga zakażenia występuje bardzo rzadko.
Należy pamiętać, że nie każde ukąszenie przez kleszcza będzie wiązało się z zakażeniem wirusem kleszczowego zapalenia mózgu. W zależności od regionu tylko niewielki, określony odsetek kleszczy jest nosicielem tego patogenu. Dodatkowo nie w każdym przypadku ukąszenia przez zakażonego owada musi dojść do transmisji wirusa do ludzkiego organizmu- ważne tutaj jest wczesne zauważenie kleszcza oraz szybkie usunięcie go ze skóry.
Kleszczowe zapalenie mózgu – jakie badania?
Badania w kierunku kleszczowego zapalenia mózgu zazwyczaj wykonywane są dopiero w drugiej fazie choroby, jako że pierwsza jej część jest dość niecharakterystyczna i w większości przypadków objawy ustępują samoistnie (przez co większość pacjentów nie udaje się z nimi do lekarza).
Podstawowym badaniem diagnostycznym mającym na celu potwierdzenie infekcji wywoływanej wirusem KZM jest badanie serologiczne, które polega na pomiarze stężeń specyficznych przeciwciał IgM/IgG skierowanych przeciwko temu patogenowi.
Przeciwciała te są wyspecjalizowanymi białkami układu odpornościowego, które produkowane są w momencie kontaktu z wirusem. Ich wykrycie we krwi pacjenta potwierdza jego kontakt z wirusem KZM, co w połączeniu z prezentowanymi przez pacjenta objawami klinicznymi jest wystarczające do postawienia rozpoznania. Przeciwciała oznaczane są w klasach IgM i IgG. Badania przeciwciał IgG może być także wykorzystane do określenia odporności poszczepiennej w przypadku przeprowadzenia pełnego cyklu szczepień ochronnych na KZM.
| BADANIA | ZAMÓW |
|---|---|
| Przeciwciała przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu IgM | Kup online |
| Przeciwciała przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu IgG | Kup online |
W określonych przypadkach ciężkiej postaci choroby wykonywane jest także badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pobranego w warunkach szpitalnych. Analiza taka może obejmować badania serologiczne (oznaczanie przeciwciał), jak i badanie płynu mózgowo-rdzeniowego w kierunku określenia składu biochemicznego i oceny składników morfotycznych (liczba i rodzaj komórek).
Kleszczowe zapalenie mózgu a borelioza
Borelioza jest najczęściej wymienianą chorobą w kontekście schorzeń, które mogą być przenoszone przez kleszcze. Jest to oddzielna od kleszczowego zapalenia mózgu jednostka chorobowa, która posiada inny patomechaniz, przebieg kliniczny oraz możliwości leczenia.
Borelioza, w przeciwieństwie do KZM, jest wywoływana przez bakterie (krętki z gatunku Borrelia). Występuje ona o wiele częściej. Pierwszym objawem tej choroby jest charakterystyczna, okrągła zmiana na skórze, która pojawia się w okolicy miejsca ukłucia kleszcza – tzw. rumień wędrujący, który z czasem zmienia swój rozmiar. Mogą towarzyszyć temu objawy grypopodobne, jednak nie zawsze są one obecne.
Po pewnym czasie zarówno rumień, jak i objawy towarzyszące ustępują samoistnie. Następnie, w czasie do kilku miesięcy może dojść do rozwoju zakażenia uogólnionego, które przybiera postaci takie jak m.in. zapalenie stawów, infekcje neurologiczne lub zapalenia mięśnia sercowego.
Leczenie infekcji polega na zaplanowanej, dobieranej indywidualnie antybiotykoterapii, dzięki której możliwe jest usunięcie krętków Borrelii z organizmu pacjenta.
Kleszczowe zapalenie mózgu profilaktyka
Podstawowym elementem profilaktyki kleszczowego zapalenia mózgu jest ochrona przed ukąszeniami kleszczy poprzez stosowanie specjalistycznych środków odstraszających owady, wybór właściwego ubioru (zakrywającego jak największą część ciała) podczas wycieczek do lasu oraz dokładnym oglądaniu skóry po powrocie do domu.
W przypadku znalezienia kleszcza należy jak najszybciej go usunąć w całości jednocześnie uważając, aby nie zmiażdżyć owada, co mogłoby prowadzić do „wtłoczenia” zawartości pokarmowej (wraz z patogenami) do organizmu.
Ze względu na brak skutecznego leczenia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu zaleca się stosowanie szczepień ochronnych. Szczególnie powinny przyjąć je osoby, które planują letni wypoczynek w lesie lub posiadają narażenia zawodowe na kontakt z kleszczami. Szczepienie podstawowe przebiega w kilku dawkach, dlatego należy je zaplanować odpowiednio wcześniej przed sezonem, w którym dochodzi do największego rozpowszechnienia kleszczy.
kontakt@synevo.pl