Badania w kierunku boreliozy

Autor: dr n. med. Iwona Kozak–Michałowska, dyrektor ds. Nauki i Rozwoju, Synevo Sp. z o.o.

Borelioza z Lyme jest wielonarządową chorobą wywoływaną przez bakterie – krętki, przenoszone przez kleszcze. Diagnostyka laboratoryjna boreliozy jest trudna ze względu na specyfikę bakterii, ale istotna dla dalszego postępowania, ponieważ skuteczność leczenia zależy od wczesnego rozpoznania choroby.

W Polsce najważniejszym nosicielem bakterii wywołującej boreliozę jest kleszcz pospolity (Ixodes ricinus). Warto jednak pamiętać, że nie każdy kleszcz jest zakażony, dotyczy to tylko 6-20% kleszczy. Ponadto przyjmuje się, że usunięcie kleszcza do 24 godzin od ukąszenia zapobiega przeniesieniu zakażenia.

Ryzyko zakażenia krętkiem Borrelia występuje na terytorium całej Polski. Zakażenia są częstsze u pracowników leśnych, grzybiarzy i osób zbierających runo leśne. Sezon „kleszczowy” trwa od marca-kwietnia do października-listopada, w zależności od temperatury powietrza. Liczba kleszczy wzrasta z powodu łagodnych zim. Ponadto z powodu dużej mobilności ludzi i zwierząt domowych, a także coraz częściej zwierząt dzikich szukających pożywienia na terenach poza ich naturalnym środowiskiem, dochodzi do przeniesienia kleszczy z terenów lesistych na obszary parków i ogrodów w miastach.

Objawy boreliozy

Borelioza ma postać wczesną i późną. Postać wczesna może być ograniczona wyłącznie do skóry jako tzw. rumień wędrujący. Wystąpienie rumienia jest wskazaniem do rozpoczęcia antybiotykoterapii. Jest to jedyna faza zakażenia, gdy rozpoznanie jest postawione na podstawie objawu klinicznego i nie wymaga badań serologicznych.

Rumień pojawia się najczęściej między 3. a 30. dniem od ukłucia kleszcza. Występuje w 70-80% zakażeń krętkami Borrelia i jest uważany za najbardziej charakterystyczny objaw boreliozy. Zmiana zaczyna się od małej, czerwonej plamki przechodząc w owalną 4-15 cm, rozszerzającą się, z bardzo charakterystycznym blednięciem w środku. Ważne jest, żeby odróżnić rumień od innych zmian występujących po ukąszeniu owadów, w tym zaczerwienienia wynikającego z reakcji alergicznej w miejscu ugryzienia. Rumień alergiczny pojawia się dość szybko, po 1 dniu i zwykle szybko zanika.

Kolejne stadium dotyczy objawów uogólnionych zakażenia:

rumień wędrujący mnogi (wtórny)
wczesna neuroborelioza
zapalenie stawów
zapalenie mięśnia sercowego
inne zmiany narządowe

W fazie późnej choroby (stadium III – przetrwałe zakażenie) obserwuje się m.in.

zapalenie stawów
przewlekłe zajęcie obwodowego układu nerwowego
przewlekłe zanikowe zapalenie skóry

Ponadto pacjenci skarżą się na niecharakterystyczne objawy, jak przewlekłe zmęczenie, nadwrażliwość na alkohol, bóle mięśniowe, wypadanie włosów, zaburzenia widzenia, zaburzenia słuchu i inne.

Badania laboratoryjne w kierunku boreliozy

Jest ważna dla wczesnego rozpoznania i leczenia. Boreliozę z Lyme rozpoznaje się na podstawie wywiadu epidemiologicznego, objawów klinicznych i wyników testów laboratoryjnych.

Skuteczność leczenia jest uzależniona od wczesnego rozpoznania choroby. Diagnostykę należy rozpocząć od testów serologicznych wykrywających przeciwciała. Badania te polegają na dwustopniowym oznaczaniu przeciwciał, które są produkowane w organizmie w odpowiedzi na zakażenie.

Testy przesiewowe

Pierwszym etapem jest test przesiewowy, w którym są oznaczane przeciwciała IgM i IgG. Test przesiewowy jest z założenia testem bardzo czułym. Jeżeli wynik badania jest ujemny, można zakończyć na tym diagnostykę laboratoryjną.

Testy potwierdzenia

W przypadku uzyskania wyniku niejednoznacznie ujemnego kolejnym etapem badania jest test potwierdzenia, czyli oznaczenie przeciwciał IgG i IgM metodą Western blot.

Przeciwciała klasy IgM

Mogą być wykrywane już w 2. tygodniu zakażenia, ale u większości chorych ich obecność ujawnia się po kilku tygodniach. Zazwyczaj przeciwciała IgM utrzymują się około 6 miesięcy, ale mogą też być wykrywane przez kilka lat pomimo skutecznego leczenia (tzw. IgM przetrwałe).

Jeżeli po miesiącu od pojawienia się przeciwciał IgM nie wykrywa się przeciwciał IgG, to wynik badania IgM należy uznać za fałszywy, wynikający z reakcji krzyżowych.

Przeciwciała w klasie IgG

Pojawiają się między 4. a 8. tygodniem od zakażenia i mogą zanikać przed upływem 12 miesięcy. Późne stadium boreliozy charakteryzuje zwykle obecność tylko przeciwciał IgG.

Dodatni wynik przeciwciał nie świadczy o aktywnym zakażeniu, a jedynie o kontakcie z bakterią. Nie można więc na podstawie tylko oznaczenia przeciwciał odróżnić świeżej infekcji od przebytej w przeszłości.

Dodatni wynik badania serologicznego bez klinicznych objawów typowych dla boreliozy z Lyme nie upoważnia do rozpoznania choroby i jej leczenia!

Uwaga!

Przechorowanie boreliozy nie powoduje wystąpienia odporności i możliwe są reinfekcje.

Test LTT

Jest badaniem stanowiącym uzupełnienie diagnostyki w kierunku zakażenia krętkiem Borrelia burgdorferi.

Ma znaczenie, jeżeli w rutynowej diagnostyce laboratoryjnej nie są wykrywane swoiste przeciwciała, pomimo występowania objawów klinicznych i/lub wywiadu sugerującego możliwe zakażenie krętkiem.

Test LTT może także być stosowany w ocenie skuteczności leczenia oraz potwierdzenia reinfekcji lub nawrotu choroby.

Profilaktyka

Unikajmy ryzyka bliskiego kontaktu z kleszczem. Dobrym zabezpieczeniem będzie noszenie odpowiednich ubrań: długich spodni, długich rękawów, nakrycia głowy, a także stosowanie repelentów podczas spacerów, zarówno w lasach, jak i w parkach miejskich.
Po spacerze warto obejrzeć skórę. Jeśli znajdziemy na niej kleszcza, trzeba szybko go usunąć.
Osoby, które usunęły kleszcza powinny przez około 30 dni obserwować miejsce ukąszenia w kierunku zmiany przypominającej rumień wędrujący. W takim przypadku lub przy wystąpieniu innych niepokojących objawów ogólnoustrojowych należy niezwłocznie udać się do lekarza.

Sprawdź jak przygotować się do badania:

Badanie krwi | jak się przygotować?

Materiał na badanie krwi powinno się pobierać na czczo, czyli z zachowaniem 8 – 12 godzinnej przerwy od czasu ostatniego posiłku. Zalecenie dotyczy wszystkich badań, ponieważ zmiany wywołane przyjęciem posiłku są trudne do przewidzenia, a uzyskane wartości interpretuje się wobec wartości referencyjnych ustalonych w standardowych warunkach.

W dniu poprzedzającym badanie krwi należy unikać obfitych i tłustych posiłków oraz spożywania alkoholu.

W dniu badania

Bezpośrednio przed badaniem krwi dozwolone jest wypicie niewielkiej ilości wody.

Podobnie pora dnia może mieć wpływ na wiarygodność wyników badań. Zaleca się, pobieranie krwi w godzinach porannych (7:00 – 10:00). Jeżeli krew zostanie pobrana o innej porze dnia, należy wziąć to pod uwagę interpretując uzyskane wyniki badań.

Bezpośrednio przed pobraniem wskazany jest 15 minutowy odpoczynek.

Badanie krwi a przyjmowane leki

W miarę możliwości badanie należy przeprowadzić przed przyjęciem porannej porcji leków, taką decyzję należy zawsze skonsultować z lekarzem.

Zawsze należy poinformować personel pobierający krew o przyjmowanych lekach, suplementach, preparatach ziołowych – zostanie to odnotowane podczas rejestracji.