Cukrzyca stanowi grupę zaburzeń metabolicznych charakteryzujących się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi, wynikającym z zaburzenia wydzielania lub działania insuliny. Ze względu na bardzo poważne powikłania utrzymującej się hiperglikemii istotne znaczenie ma wczesne wykrycie zaburzeń jak również predyspozycji do ich wystąpienia.

Celowe wydaje się skupienie uwagi na stanach przedcukrzycowych. Pod tym określeniem kryją się dwa obszary – nieprawidłowa glikemia na czczo (wartości stężenia glukozy na czczo 100 – 125 mg/dl) i nieprawidłowa tolerancja glukozy (glikemia po 120 min. od obciążenia 140 – 199 mg/dl).

Dobrze zebrany wywiad z uwzględnieniem dwóch pokoleń wstecz oraz podstawowe badania laboratoryjne, przy wykluczeniu rozpoznania cukrzycy stanowią o możliwości wdrożenia działań mających na celu opóźnienie wystąpienia cukrzycy i jej powikłań.

Jednym z podstawowych kierunków postępowania jest redukcja masy ciała i aktywność fizyczna. Pacjent szukający pomocy znajduje je często u lekarza pierwszego kontaktu. Tu zazwyczaj wymagane jest wsparcie specjalisty dietetyka. Dodatkowo, pacjenci z nadwagą lub otyłością, nie zdający sobie sprawy z zagrożeń, a chcący jedynie poprawić swój wygląd mają szansę, przy prawidłowym podejściu dietetyka, na wykrycie zarówno cukrzycy jak i zagrożenia jej wystąpienia.

Dietetyk nie musi zastępować lekarza, ale jest pełnoprawnym partnerem w procesie diagnostycznym, a szczególnie terapeutycznym. Świadomy pacjent staje się również partnerem i czynnie uczestniczy w całym procesie.

Objawy kliniczne sugerujące możliwość wystąpienia cukrzycy:

zmniejszenie masy ciała,
wzmożone pragnienie,
wielomocz,
osłabienie, zmiany ropne na skórze, zapalenia układu moczowo-płcioweg.

Jeśli nie występują objawy kliniczne, badania stężenia glukozy należy przeprowadzać 1 raz na trzy lata, zaś 1 raz na rok u osób:

z BMI >25 kg/m2,
u których rozpoznawano cukrzycę w rodzinie (rodzeństwo, rodzice)
o niskiej aktywności fizycznej,
u których wcześniej stwierdzono nieprawidłową tolerancję glukozy,
u ciężarnych, z rozpoznawaną dyslipidemią, zespółem policystycznych jajników, CVD (choroba sercowo-naczyniwoa).

Nazewnictwo stanów hiperglikemicznych:

prawidłowa glikemia na czczo: 60–99 mg/dl (3,4–5,5 mmol/l);
nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG, impaired fasting glucose): 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l);
nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT, impaired glucose tolerance): w 120. minucie testu tolerancji glukozy według Światowej Organizacji Zdrowia glikemia 140–199 mg/dl (7,8–11 mmol/l);
stan przedcukrzycowy (prediabetes) — nieprawidłowa glikemia na czczo i/lub nieprawidłowa tolerancja glukozy;
cukrzyca: objawy hiperglikemii i glikemia przygodna ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l) lub 2-krotnie glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl (≥ 7,0 mmol/l) lub glikemia w 120. minucie po obciążeniu glukozą według zaleceń WHO ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l).

Upośledzona tolerancja glukozy może być opisana stwierdzeniami:

Stan dłuższego utrzymywania się podwyższonego stężenia glukozy po posiłkach (lub doustnym teście obciążenia glukozą.
Pierwszy objaw rozwijającej się insulinooporności.
W 30% przypadków rozwinie się cukrzyca,
Jest czynnikiem ryzyka CVD,
Wymaga monitorowania.

Wydaje się, że namawianie do zdrowego stylu życia jest truizmem. Oczywiście nie wszystkie choroby można wyeliminować dietą czy sportem, niemniej aktywność fizyczna, odpowiednia masa ciała i zbilansowana dieta pomagają. W przypadku cukrzycy czy upośledzonej tolerancji glukozy szczególnej roli nabiera wczesna diagnostyka. Powtarzane badania stężenia glukozy, hemoglobiny glikowanej, a w określonych przypadkach (na zlecenie lekarza) doustnego testu tolerancji glukozy wspomogą nas i zabezpieczą przed powikłaniami.