Ceny badań w sklepie internetowym są 10% niższe od cen w Punktach Pobrań – KUP ONLINE

Szukaj
Close this search box.
Odporność

Jak wzmocnić odporność? Poznaj skuteczne sposoby!

Układ odpornościowy działa jako ochrona organizmu człowieka przed zakażeniami. Składa się on z różnych istotnych elementów, w tym barier fizycznych i chemicznych, oraz wewnętrznych reakcji immunologicznych komórek, które mogą być zarówno wrodzone, jak i nabyte. Skórę oraz nabłonki błon śluzowych (na przykład w układzie oddechowym, pokarmowym, moczowo-płciowym) można uznać za przykłady barier fizycznych, które stanowią pierwszą linię obrony przed patogenami. Jak można wzmocnić ten układ i jakie działania będą skuteczne w walce z wirusami i bakteriami?

Czym jest odporność i jak ją wzmacniać?

Układ immunologiczny, nazywany również układem odpornościowym, to zbiór współpracujących ze sobą struktur i narządów, których efektem współdziałania jest wytwarzanie konkretnych składników krwi oraz innych substancji, pozwalających na rozpoznawanie atakującego organizm zagrożenia oraz na jego eliminację. Wśród tych zagrożeń wymienić można chociażby infekcje zakaźne – w tym wirusowe, grzybicze, pasożytnicze czy bakteryjne. Aby układ immunologiczny funkcjonował prawidłowo, warto o niego dbać i wspierać jego działanie. Jak więc wzmacniać odporność na co dzień?

Odporność – czym jest i jak działa układ immunologiczny?

Układ immunologiczny – tak, jak zostało to już wspomniane – jest układem kilku narządów, biorących udział w odpowiedzi odpornościowej. Do tego układu zalicza się grasicę, śledzionę, węzły chłonne, migdałki oraz tkankę limfatyczną obecną w przewodzie pokarmowym. Każda z tych struktur jest niezbędna do wytwarzania przeciwciał, limfocytów T i B, neutrofili, bazofili, makrofagów, mastocytów i innych komórek, pozwalających na rozpoznanie zagrożenia biologicznego oraz za walkę z patogenem, prowadzącą do jego eliminacji z organizmu.

Warto także dodać, że na prawidłową i efektywną odpowiedź układu immunologicznego na kontakt z wirusem lub innym zagrożeniem zewnętrznym, wpływa współdziałanie odporności nabytej (swoistej) oraz odporności wrodzonej (nieswoistej). Odporność nabyta to – jak sama nazwa wskazuje – odporność uzyskana na przestrzeni życia wraz z kontaktem z wirusami (w tym poprzez „przechorowanie” konkretnego schorzenia lub też w wyniku podania szczepionki). Z uwagi na zdolność układu immunologicznego do „zapamiętywania” właściwości patogenów przy pierwszym z nimi kontakcie, odporność nazywana jest niekiedy mechanizmem „samouczącym się”, ponieważ w przypadku wielu chorób, po ich przebyciu, organizm jest na nie uodporniony na długie lata lub wręcz na całe życie.

Odporność wrodzona to z kolei odporność, którą każdy człowiek posiada właściwie od urodzenia. Nazywana jest nieswoistą, ponieważ nie jest skierowana przeciwko konkretnemu wirusowi czy bakterii. Uwzględnia ona takie mechanizmy, jak kichanie i kaszel, łzawienie oczu, zdolność do podwyższania temperatury ciała, do zaczerwienienia skóry i do wykazywania innych objawów, świadczących jednocześnie o obronie organizmu przed rozprzestrzenianiem się patogenu, jak i o walce z nim.

Od czego zależy odporność? Co wpływa na jej pogorszenie?

Ogólnie rzecz biorąc, właściwa, szybka i efektywna odpowiedź odpornościowa zależy zarówno od kondycji organizmu, jak i od prowadzenia zdrowego stylu życia. Wśród czynników, które negatywnie wpływają na pracę układu immunologicznego, można wyróżnić:

 

  • palenie papierosów i picie alkoholu. Oba te rodzaje używek – alkohol i nikotyna – po dostaniu się do organizmu i krwiobiegu przyczyniają się zarówno do niszczenia komórek układu odpornościowego, jak i do drażnienia błony śluzowej jamy ustnej, gardła oraz migdałków (a więc „wartowników”, odgrywających niebagatelną rolę w prawidłowej odpowiedzi odpornościowej);
  • brak snu, nieregularny sen, przebywanie w długotrwałym stresie i napięciu, a także nieleczone choroby psychiczne – w tym depresję czy też zaburzenia lękowe. Wszystkie te stany prowadzą do zaburzenia wydzielania i funkcjonowania różnego rodzaju neuroprzekaźników, a oprócz tego powodują niepożądane wahania hormonów (w tym, przykładowo, kortyzolu). Sprawia to, że odpowiedź odpornościowa może być upośledzona;
  • niedoborową dietę, w której nie ma bogatych źródeł witamin, minerałów i składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego przebiegu mechanizmów odpornościowych. Jadłospis składający się z produktów wysokoprzetworzonych, źródeł tłuszczy zwierzęcych, dużej ilości cukru oraz soli, a ubogi w wartościowe źródła białka, warzywa i owoce oraz tłuszcze roślinne zdecydowanie przyczynia się osłabienia odpowiedzi odpornościowej;
  • nieuregulowanie chorób przewlekłych i brak podejmowania działań w kierunku redukcji nieprawidłowych parametrów zdrowotnych. Chodzi tu o takie schorzenia i stany jak cukrzyca, insulinooporność, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze czy zbyt wysoki poziom cholesterolu. Organizm, aby walczyć z chorobą, kieruje część sił immunologicznych do obrony (na przykład do utrzymania stanu zapalnego), w efekcie odpowiadając na kontakt z patogenem słabiej, niż w przypadku stanu homeostazy;
  • długotrwałą i w wielu przypadkach niepotrzebną antybiotykoterapię, która wyjaławia prawidłową florę bakteryjną jelit, jednocześnie obniżając zdolności immunologiczne błony śluzowej w przewodzie pokarmowym, a oprócz tego – uodparniając organizm na dany antybiotyk. Warto tutaj zaznaczyć, że sama antybiotykoterapia powinna być wdrażana u pacjenta wyłącznie w celu walki z zakażeniem bakteryjnym (a nie wirusowym!), na zlecenie i pod kontrolą lekarza.

Oprócz powyższych, odporność upośledzają oczywiście choroby autoimmunologiczne, a także przyjmowanie leków immunosupresyjnych (stosowanych w leczeniu powyższych chorób) oraz schorzenia powiązane z niedoborami odporności. Każdorazowo u takiego pacjenta należy wdrożyć właściwą terapię.

Jak wzmocnić odporność? Najważniejsze filary prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego

Wśród różnego rodzaju działań i skutecznych sposobów na wzmocnienie odporności można wyróżnić:

  • poddawanie się szczepieniom ochronnym – zarówno tym obowiązkowym, jak i rekomendowanym. Immunizacja pozwoli nie tylko zmniejszyć ryzyko zakażenia chorobą, ale również już po ewentualnym zarażeniu wpłynie na łagodniejszy przebieg infekcji oraz na redukcję możliwych powikłań;
  • dbanie o odpowiednią ilość snu, a także o odpoczynek i zminimalizowanie stresu. Warto więc na co dzień pamiętać o podstawowych zasadach higieny snu (obejmujących między innymi stałe pory kładzenia się do łóżka, rezygnację z używania ekranów na minimum godzinę przed zaśnięciem), o wdrożeniu praktycznych technik relaksacyjnych, a w razie potrzeby – o możliwości skorzystania ze wsparcia psychologicznego;
  • regularną aktywność fizyczną, w dawce zgodnej z zaleceniami WHO (Światowej Organizacji Zdrowia). Zalecenia te obejmują przynajmniej 150-300 minut aktywności o umiarkowanym natężeniu w tygodniu lub 75-150 minut w tygodniu o wysokiej intensywności;
  • utrzymywanie prawidłowej masy ciała, spożywanie zdrowych i dobrze zbilansowanych posiłków (mogą być oparte o zalecenia diety DASH lub diety śródziemnomorskiej), a także regulację chorób i nieprawidłowości metabolicznych – także tych związanych z zaburzonym funkcjonowaniem układu sercowo-naczyniowego (cukrzyca, insulinooporność, zbyt wysoki poziom cholesterolu, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze).

W zaleceniach dotyczących dbania o odporność kwestią sporną jest suplementacja. U osób zdrowych nie jest ona konieczna, ponieważ większość składników mineralnych i witamin dostarczamy do organizmu wraz z dietą. Wyjątek stanowi tutaj witamina D – jej poziom u większości polskich pacjentów, z uwagi na specyficzne położenie geograficzne naszego kraju, jest obniżony. Niemniej, przed wdrożeniem suplementacji witaminą D, warto wykonać badanie jej poziomu z krwi – wynik pozwoli dobrać optymalną dawkę, niezbędną dla wyrównania niedoborów.

Źródła:

  1. L. Mastalerz, I. Duraj, Odporność – od czego zależy? [w:] Medycyna Praktyczna, 19.08.2016
  2. Dr n. med. D. Wnęk, Co jeść na odporność: 7 produktów żywnościowych wspomagających odporność [w:] Medycyna Praktyczna, 09.11.2022
  3. Mgr farm. P. Jakimik, Obniżona odporność u dzieci i dorosłych – przyczyny i objawy [w:] nowafarmacja.pl, dostęp: 03.03.2024
  4. Dr hab. M. Grembecka, Suplementy diety – panaceum na wszystkie dolegliwości? [w:] Gazeta AMG 1/2019
  5. Dr n. med. A. Szaflarska, Czy znamy odpowiedź na pytanie: jak wspomóc odporność dziecka? [w:] Pediatria po Dyplomie 01/2023
  6. Dr n. med. K. Grzela, dr n. med. W. Zagórska, Co to jest odporność przeciwzakaźna i jak ją stymulować? [w:] Pediatria po Dyplomie 02/2018
  7. Książyk, Żywienie a odporność [w:] Borgis – Nowa Pediatria 3/2002
  8. Lasocka, A. Bielawski, E. Lachert, Immunizacja bierna w walce z chorobami zakaźnymi, w tym z COVID-19 [w:] Journal of Transfusion Medicine 2021, tom 14, nr 2