Czym jest półpasiec? Poznaj przyczyny, objawy i dowiedz się jak leczyć półpasiec

Półpasiec to choroba wywoływana przez zakażenie wirusem ospy wietrznej – varicella zoster (VZV). W praktyce oznacza to, że na zachorowanie narażona jest każda osoba, która wcześniej przechodziła wspomnianą ospę wietrzną. W jaki sposób ten sam wirus wywołuje różne schorzenia? Czy można zarazić się półpaścem od innej osoby? Jak przebiega leczenie?

Półpasiec – przyczyny i zakaźność

Przyczyną półpaśca jest zakażenie wirusem VZV, wywołującym ospę wietrzną. Zapadają na niego osoby, które w przeszłości chorowały na ospę, a jednocześnie wirus pozostał w ich organizmie w formie „uśpionej” (latentnej), w strukturach zwojów nerwowych. Taki stan rzeczy może utrzymywać się przez wiele lat, by w sprzyjających warunkach wirus znów się uaktywnił – tym razem zajmując zwykle nerwy międzyżebrowe i wywołując charakterystyczne objawy skórne (o których więcej poniżej).

Czy można zarazić się półpaścem? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Przede wszystkim zakażenie może nastąpić po bezpośrednim kontakcie z wydzieliną znajdującą się w pęcherzach wytworzonych na skórze. Chory nie zakaża jednak półpaścem, ale wirusem ospy – i może na tę ospę zachorować. Tak, jak zostało to wspomniane powyżej – na półpasiec zapadają jedynie osoby, w których organizmie wirus VZV pozostaje w stanie uśpionym. Co istotne, czynnikiem ryzyka „aktywacji” wirusa jest stan obniżonej odporności (na przykład w antybiotykoterapii, przy przyjmowaniu leków immunosupresyjnych, u kobiet w ciąży), a także wiek – im pacjent jest starszy, tym ryzyko zachorowania na półpasiec wzrasta (najwyższe jest u osób po 50 roku życia).

Półpasiec – objawy choroby. Jak wygląda diagnostyka półpaśca?

Najbardziej charakterystycznym objawem półpaśca są zmiany skórne. U pacjenta pojawia się specyficzna wysypka w postaci pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym, umiejscowionych po jednej stronie ciała, w dolnej części pleców (jeśli zmiany pojawiają się na całym ciele, wówczas mówimy o półpaścu rozsianym). Po około tygodniu pęcherzyki zaczynają wysychać, łuszczą się (mogą wytworzyć się strupy) i odpadają od ciała. Pozostałe objawy półpaśca to:

ból pleców – a właściwie nerwobóle w okolicy zajętej przez chorobę;
swędzenie i pieczenie zmian skórnych (których oczywiście nie należy rozdrapywać czy przebijać);
rzadziej – gorączka, ból głowy, światłowstręt;
ogólne osłabienie organizmu.

W przypadku zaobserwowania zmian skórnych na twarzy – w okolicy oczu – diagnozuje się oczną postać półpaśca, a pęcherzyki wokół ucha świadczą o rozwoju półpaśca usznego. Wyróżnia się jeszcze półpasiec zgorzelinowy (powiązany z owrzodzeniem zmian na skórze) oraz półpasiec krwotoczny (gdy obserwuje się na skórze wylewy krwi).

Diagnostyka półpaśca zwykle przeprowadzana jest na podstawie wywiadu z pacjentem oraz z uwzględnieniem badania przedmiotowego w gabinecie lekarza pierwszego kontaktu. Jeśli specjalista ma wątpliwości co do rozpoznania, może zlecić danej osobie badania krwi na obecność aktywnych przeciwciał przeciwko wirusowi ospy wietrznej (przeciwciała w klasie IgM), świadczących o „świeżym” zakażeniu.

Półpasiec – leczenie i możliwe powikłania

Leczenie półpaśca odbywa się w większości przypadków w warunkach domowych. Pacjentowi podaje się leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, które nieco łagodzą objawy i pozwalają na bardziej efektywną regenerację organizmu. Oprócz tego zalecane jest stosowanie preparatów łagodzących świąd i podrażnienie skóry. Mogą to być produkty w sprayu, płyny dodawane do kąpieli czy maści lub kremy. Przy ich aplikacji należy jednak pamiętać o tym, by nie naruszyć pęcherzyków wypełnionych płynem. W przypadku bardzo nasilonego świądu, lekarz może przepisać preparaty miejscowe o działaniu antyhistaminowym.

W cięższym przebiegu choroby (na przykład u seniorów czy u osób cierpiących na niedobory odporności) stosuje się leki przeciwwirusowe (acyklowir i inne). Łagodzą one objawy, a oprócz tego zapobiegają rozprzestrzenianiu się wirusa w organizmie. Tego typu terapia musi być także stosowana w groźniejszych odmianach półpaśca – ocznej, usznej, rozsianej czy zgorzelinowej.

Do najczęstszych powikłań półpaśca należy neuralgia popółpaścowa – czyli ból o charakterze przewlekłym, występujący tam, gdzie wcześniej lokalizowały się zmiany skórne. Ryzyko neuralgii jako następstwa półpaśca wzrasta wraz z wiekiem – cierpi na nią ponad 10% pacjentów po 60 roku życia. Inne powikłania są ściśle powiązane z uszkodzeniem nerwów w okolicy oka lub ucha (przy odmianie ocznej i usznej choroby), a także z nadkażeniami bakteryjnymi skóry (w postaci zgorzelinowej).

Źródła:

Dr hab. n. med. E. Kuchar, Półpasiec [w:] Medycyna Praktyczna, 05.06.2017
Sampathkumar, MD, L. A. Drage, MD, D. P. Martin, MD, PhD, Półpasiec i nerwoból popółpaścowy [w:] Medycyna po Dyplomie 12/2009
M. Bujanowska-Fedak, P. Węgierek, Pacjent z półpaścem w praktyce lekarza rodzinnego [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 3
Adamski, D. Baniewski, Półpasiec – częsta choroba zakaźna u pacjentów leczonych onkologicznie i wymagających opieki paliatywnej [w:] Medycyna Paliatywna 2015; 7(4)
Siewert, J. Wysocki, Ospa wietrzna i półpasiec – obraz kliniczny i możliwości profilaktyki [w:] Lekarz POZ 6/2018