Czym są choroby serca?

Choroby serca

Choroby układu sercowo-naczyniowego  obejmujace zarówno mięsień sercowy, jak i naczynia krwionośne  są obecnie pierwszą, najczęściej występującą przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych. Na ich rozwój mają wpływ liczne czynniki, zarówno środowiskowe, jak i te związane z indywidualnymi zachowaniami i codziennymi nawykami.

Tak jak w przypadku licznych chorób metabolicznych, choroby serca często rozwijają się powoli i nie dają widocznych objawów przez długi czas. Ich powikłania stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta, często prowadząc do szybkiego zgonu w wyniku nagłego zatrzymania krążenia. Można im jednak zapobiegać poprzez odpowiednio wczesną modyfikację stylu życia oraz regularne badania kontrolne, które mają na celu ocenę pracy mięśnia sercowego oraz innych parametrów świadczących o stanie zdrowia układu krwionośnego.

Częstą przyczyną chorób sercowo-naczyniowych jest miażdżyca i i powstawanie blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych, w tym także wieńcowych. Inną przyczyną powikłań mogą być zaburzenia koagulologiczne, w tym zakrzepica.

Choroby serca – dlaczego diagnostyka jest ważna?

W wielu przypadkach o chorobie serca pacjenci dowiadują się dopiero w momencie wystąpienia pierwszego tzw. incydentu sercowo-naczyniowego, czyli np. zawału serca lub udaru mózgu. W przypadku ciężkiego przebiegu tych jednostek chorobowych i braku odpowiednio szybko udzielonej profesjonalnej pomocy medycznej mogą one skończyć się śmiercią pacjenta.

Przyczyny prowadzące do pojawienia się tych przypadków często narastają przez lata i gdyby zostały odpowiednio wcześnie rozpoznane wówczas bardzo możliwe, że nie doszłoby do tego krytycznego przełomu choroby. Ryzyko wystąpienia zawału serca zwiększają liczne inne, zazwyczaj przewlekłe, schorzenia, takie jak nadciśnienie tętnicze, miażdżyca czy też choroba naczyń wieńcowych.

Naczynia wieńcowe to żyły i tętnice, które odpowiedzialne są za dostarczanie mięśniowi sercowemu tlenu i niezbędnych składników odżywczych. W przypadku zaniedbanej choroby wieńcowej naczynia te mogą ulec zamknięciu, przez co zaopatrywana przez nie część serca przestanie funkcjonować (stan ten nazywamy jest zawałem serca). Może on dotyczyć zarówno niewielkiej części tego mięśnia, jak i bardzo rozległych obszarów, przy czym te drugie stanowią o wiele większe zagrożenie. Stąd też niezwykle ważna jest regularna kontrola funkcjonowania serca poprzez wykonywanie odpowiednich badań.

Choroby serca – kto powinien wykonać badania?

Osobami, które szczególnie powinny wykonywać badania profilaktyczne, to osoby znajdujące się w grupach podwyższonego ryzyka. Wzrost ryzyka może zależeć od: predyspozycji genetycznych, wieku i płci (tzw. czynników niemodyfikowalnych, na które pacjent nie ma wpływu), ale także jest zależne od stylu życia, nawyków żywieniowych, uzależnień czy też innych chorób współwystępujących (czyli czynników modyfikowalnych, na które dana osoba może mieć wpływ). W przypadku chorób sercowo-naczyniowych istnieją liczne opisane zjawiska, które zwiększają ryzyko wystąpienia. Są to:

• wiek powyżej 50 roku życia
• nadciśnienie tętnicze
• historia określonych chorób serca w rodzinie
• przewlekły stres
• palenie papierosów
• nadmierne spożywanie alkoholu
• niska aktywność fizyczna, siedzący tryb życia
• cukrzyca
• otyłość
• zaburzenia gospodarki lipidowej (wysokie stężenie cholesterolu całkowitego, oraz choloesterolu frakcji LDL) predysponujące do rozwoju miażdżycy naczyń
• dieta wysokokaloryczna

Wiele z tych czynników ryzyka związanych jest z innymi chorobami, co za tym idzie, aby je wyeliminować należy rozpoznać leżące u ich podstaw schorzenie. Na przykład nadciśnienie tętnicze może wynikać z zaburzeń hormonalnych i aby je odpowiednio kontrolować należy usunąć leżącą u ich podstawy patologię.

Podobnie jest w przypadku cukrzycy, która jeżeli jest leczona w odpowiedni sposób, nie stanowi poważnego zagrożenia dla stanu naczyń tętniczych, które uszkodzone mogłyby prowadzić do chorób serca. Dlatego też w przypadku schorzeń układu sercowo-naczyniowego zazwyczaj należy wykonać pogłębioną diagnostykę także w kierunku chorób innych układów organizmu.

Choroby serca – objawy

Objawy chorób serca często narastają powoli lub też nie są odczuwalne przez pacjenta do momentu wystąpienia poważnego przełomu w postaci zawału mięśnia sercowego. Najczęściej występującą chorobą, która może prowadzić do tego niekorzystnego incydentu sercowo-naczyniowego jest choroba wieńcowa, czyli choroba niedokrwienna serca. W wyniku odkładania się złogów w tętnicach sercowych (blaszek miażdżycowych) dochodzi do zwężenia ich światła, przez co serce otrzymuje coraz mniej tlenu i pracuje coraz mniej efektywnie. W przebiegu długotrwałej choroby wieńcowej może dojść do rozwoju niewydolności serca.

Do objawów tej choroby, których nasilenie rośnie wraz z jej postępem, zalicza się:

• zwiększona męczliwość, która w zaawansowanym stadium choroby może pojawiać się nawet po wykonywaniu minimalnego wysiłku jak np. wstanie z łóżka
• ból w klatce piersiowej, pojawiający się w sytuacji zwiększonego stresu lub wysiłku fizycznego

Jeżeli ból nie ustępuje po podaniu nitrogliceryny mówimy o tzw. ostrym zespole wieńcowym, który wymaga jak najszybszej specjalistycznej pomocy lekarskiej. Ból ten posiada pewne cechy charakterystyczne, takie jak:

• promieniowanie do lewej kończyny górnej, szyi i żuchwy
• charakter uciskający, piekący, wywołujący uczucie obciążenia klatki piersiowej
• wystąpienie nasilonej duszności
• zawroty głowy
• potliwość
• uogólniony silny niepokój i lęk

Choroby serca – badania profilaktyczne

Prawidłowa wydolność serca wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Dlatego tak ważne jest dbanie o jego kondycję. Z roku na rok rośnie liczba osób zmagających się z chorobami układu sercowo–naczyniowego. Jak zadbać o prawidłowy stan serca? Warto przynajmniej raz w roku wykonać profilaktycznie badania krwi, które pozwolą zapobiec ewentualnym schorzeniom.

Choroby serca – jakie badania wykonać w ostrych zespołach wieńcowych?

Postępowanie w przypadku ostrych zespołów wieńcowych wymaga szybkiej, specjalistycznej diagnostyki, dlatego w przypadku pojawienia się wyżej wymienionych objawów należy jak najszybciej udać się do szpitala. Do najważniejszych badań laboratoryjnych zlecanych przez lekarzy są:

• Troponina T – jest to białko, które w prawidłowych warunkach bierze udział w pracy komórek mięśnia sercowego. W przypadku jego uszkodzenia, np. podczas zawału, komórki te ulegają martwicy i rozpadowi, przez co troponina T trafia do krwiobiegu, gdzie jest bezpośrednim markerem martwicy komórek mięśniowych serca. Wzrost stężenia troponiny T wraz z klinicznymi objawami ostrego niedokrwienia mięśnia sercowego jest podstawą rozpoznania zawału serca bez uniesienia odcinka ST w EKG.
• NT-proBNP – syntetyzowany jest w komorach serca wraz z aktywnym peptydem natriuretycznym BNP, który pełni funkcje regulacyjne w zakresie utrzymywania odpowiedniego ciśnienia i objętości krwi krążącej. Wzrost stężenia NT-proBNP we krwi może wystąpić w przypadku niewydolności serca oraz w innych chorobach mających wpływ na pracę serca i układ krążenia. Oznaczany jest w ostrych zespołach wieńcowych jako wskaźnik prognostyczny do oceny ewentualnych powikłań po zawale mięśnia sercowego.
• GDF-15 (różnicujący czynnik wzrostu 15) to nowy marker kardiologiczny, którego stężenie wzrasta w szybki sposób w odpowiedzi na stan związany z zapaleniem, niedotlenieniem, urazem tkanki oraz jej przebudową w odpowiedzi na stress. Stężenie GDF 15 koreluje ze stopniem ciężkości choroby układu krążenia. Oznaczanie GDF 15 służy do oceny zagrożenia pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym lub przewlekłą niewydolnością serca. Stosowany jest też pomocniczo w ocenie zagrożenia i przewidywaniu poważnych krwawień u pacjentów z migotaniem przedsionków leczonych przeciwzakrzepowo.

Choroby serca – jakie badania wykonać w przebiegu diagnozy niewydolności serca?

W przypadku podejrzenia niewydolności serca postawionego na podstawie prezentowanych przez pacjenta objawów klinicznych należy wykonać dodatkowe badania, które umożliwią potwierdzenie tej diagnozy. Niewydolność serca jest chorobą złożoną, która może posiadać różnoraką etiologię (przyczyny). Stąd też w pełnym panelu diagnostycznym znajdują się liczne badania zarówno laboratoryjne, jak i obrazowe, które umożliwiają dokładne określenie przyczyny oraz ocenę negatywnych skutków niewydolności mięśnia sercowego.

Obecnie najważniejszym badaniem laboratoryjnym, wykonywanym na podstawie próbki krwi żylnej pacjenta jest oznaczenie markera NT-proBNP. Dokładna ocena stężeń tego białka we krwi pozwala na odróżnienie ostrej i przewlekłej postaci niewydolności serca i jej objawów (głównie duszności) oraz statystyczną ocenę ryzyka zgonu oraz licznych komplikacji zdrowotnych (jak np. zatorowość płucną lub nagłe zatrzymanie krążenia) u pacjenta.

Wartości NT-proBNP poniżej 125 pg/ml wykluczają rozpoznanie niewydolności serca, natomiast te niższe od 300 pg/ml wykluczają jej ostrą postać. Stężenia NT-proBNP powyżej 300 pg/ml mogą już wskazywać na ostrą niewydolność serca, jednak w celu potwierdzenia tej diagnozy wymagane jest wykonanie dodatkowych badań oraz zestawienie otrzymanych wyników z całościowym obrazem klinicznym przebiegu choroby. Ze względu na wysoką dokładność zarówno w wykluczaniu niewydolności serca, jak i w jej potwierdzaniu (tzw. wysoką wartość predykcyjną dodatnią i ujemną) oznaczenie stężeń NT-proBNP jest badaniem pierwszego rzutu przy podejrzeniu tej jednostki chorobowej.

Dodatkowo, w celu określenia przyczyny nowozdiagnozowanej niewydolności serca można wykonać następujące badania, które ułatwiałyby zlokalizowanie zaburzeń prowadzących do pogorszonej wydolności serca:

• ocena pracy nerek na podstawie parametrów krwi- sód, potas, mocznik, kreatyna oraz oszacowanie wskaźnika filtracji kłębuszkowej (GFR)
• ocena pracy wątroby- AST, ALT, bilirubina, GGTP
• glukoza, poziomy hemoglobiny glikowanej
• poziomy związków tłuszczowych we krwi- lipidogram
• hormony produkowane przez tarczycę, oraz wpływające na jej regulację – TSH, fT4, fT3, test czynnościowy TRH

Choroby serca – dowiedz się więcej

• www.roche.pl
• www.mayoclinic.org