Niepłodność kobieca. Jakie są przyczyny niepłodności u kobiet?

Dowiedz się więcej

Czym jest niepłodność kobieca?

Niepłodność można określić jako problemy z zajściem w ciążę przez okres co najmniej roku pomimo regularnych prób bez stosowania jakichkolwiek środków antykoncepcyjnych. Jest to choroba, która współcześnie dotyka ok. 10-15% w wieku rozrodczym.

Niepłodność to poważny problem, który ma znaczący wpływ na pogorszenie jakości życia osób w wieku reprodukcyjnym, który wtórnie może indukować zaburzenia psychiczne związane z brakiem możliwości prokreacji u danej pary. Leczenie niepłodności opiera się przede wszystkim (o ile jest to możliwe) na próbie wyeliminowania jej przyczyn, stąd też w terapii zaburzeń płodności niezwykle ważne jest postawienie trafnej diagnozy.

Niepłodność kobieca przyczyny

Kobieca niepłodność może wynikać z wielu czynników – zarówno genetycznych, jak i tych nabytych podczas życia.

Do najczęściej występujących przyczyn występowania niepłodności należą:

wiek pacjentki
palenie wyrobów tytoniowych
zaburzenia masy ciała (zarówno zbyt niska jak i zbyt wysoka masa ciała)
narażenie na promieniowanie jonizujące
wcześniejsze leczenie chemioterapeutyczne
cukrzyca
zaburzenia hormonalne, szczególnie w zakresie żeńskich hormonów płciowych
zespół policystycznych jajników
zaburzenia funkcji tarczycy
choroby przysadki
choroby dotykające dróg rodnych, np. endometrioza macicy
choroby genetyczne, np. zespół Turnera

Niektóre z czynników ryzyka mogą zostać dość łatwo wyeliminowane dzięki stylu życia pacjentki. Jednak wiele z nich warunkowanych jest przez zjawiska niezależne, takie jak specyficzny dla danej osoby materiał genetyczny, wiek czy też współwystępujące choroby. Dlatego leczenie niepłodności często jest procesem złożonym, w którym udział biorą specjaliści z różnych dziedzin medycyny.

Niepłodność kobieca – dlaczego rozpoznanie jest ważne?

Określenie przyczyny niepłodności wymaga wykonania szeregu badań diagnostycznych, z których najważniejsze są badania laboratoryjne nakierowane na ocenę stężeń hormonów odpowiedzialnych za regulację cyklu miesiączkowego. Niepłodność może wynikać z zaburzeń na wielu etapach procesu zapłodnienia – od braku produkcji komórki jajowej, poprzez utrudnione poruszanie się plemników w drogach rodnych kobiety aż do braku możliwości podtrzymania zygoty przez organizm. Każde z tych zjawisk cechują inne przyczyny oraz różne metody leczenia. Tylko po postawieniu diagnozy uwzględniającej całokształt funkcjonowania organizmu możliwe jest wdrożenie odpowiedniej dla danej pary metody leczenia. Ponadto bardzo często choroby, które skutkują żeńską niepłodnością mają także znaczący negatywny wpływ na inne układy oraz mogą zwiększać ryzyko rozwoju innych schorzeń.

Niepłodność kobieca – jakie badania wykonać?

Badania hormonów odpowiedzialnych za prawidłowe dojrzewanie komórek jajowych, ich uwolnienie (owulację) oraz podtrzymanie ewentualnej ciąży są wykonywane w określonych dniach cyklu miesiączkowego, gdy ich stężenie powinno być najwyższe. Dlatego też niezwykle ważne jest, aby przed udaniem się na te badania pacjentka skonsultowała termin ich przeprowadzenia ze swoim lekarzem. Do najważniejszych badań w diagnostyce niepłodności kobiecej należą:

AMH, czyli hormon antymüllerowski – jest to białko produkowane przez oocyty, czyli komórki jajowe, które znajdują się w jajniku kobiety w wieku reprodukcyjnym. W przeciwieństwie do plemników u mężczyzn, komórki jajowe nie są produkowane przez całe życie kobiety. Tworzą się one na wczesnych etapach rozwoju, następnie dojrzewają i są uwalniane z jajników podczas cyklu miesiączkowego. Stężenia hormonu antymüllerowskiego umożliwiają ocenę tej „rezerwy jajnikowej”, czyli oszacowanie, ile jeszcze oocytów zdolnych do zapłodnienia pozostało w jajnikach. Stężenia tego hormonu spadają wraz z wyczerpywaniem się pozostałych oocytów osiągając niewykrywalne poziomy podczas menopauzy. Dodatkowo nieprawidłowe stężenia AMH obserwuje się w przebiegu chorób jajników, takich jak na przykład zespół policystycznych jajników (POCS), które również mają wpływ na utrudnione zajście w ciążę.
FSH, czyli hormon folikulotropowy, jest to jeden z najważniejszych hormonów odpowiedzialnych za kontrolę pracy jajników. FSH jest uwalniany z przysadki mózgowej w środku cyklu miesiączkowego i odpowiada za dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego oraz wystąpieniem owulacji. Wskazaniem do wykonania badania u kobiet jest zaburzenie miesiączkowania, określenie stanu menopauzy, zaburzenia pokwitania.
LH, czyli hormon luteinizujący, pełni podobną funkcję co FSH prowadząc do uwolnienia oocytu z pęcherzyka jajnikowego. Dodatkowo LH przekształca ciałko żółte (wykształcane z pęcherzyka jajnikowego), które następnie produkuje m.in. progesteron, czyli hormon odpowiedzialny za podtrzymanie ciąży w przypadku gdy dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej i przekształcenia jej w zarodek.
Estradiol – jest najważniejszym estrogenem wytwarzanym w ciągu całego cyklu miesiączkowego wyłącznie przez jajniki. Jest głównym estrogenem występującym u kobiet w okresie rozrodczym. W okresie ciąży stężenie estradiolu narasta regularnie i najwyższą wartość osiąga w 40 tygodniu. Oznaczenie poziomu estradiolu wykorzystywany jest do oceny funkcji jajników i monitorowania rozwoju pęcherzyków folikularnych. Wskazaniem do oznaczenia są: zaburzenia cyklu miesiączkowego, zaburzenia okresu pokwitania, kontrola owulacji indukowanej lekami. Podwyższony poziom estradiolu występuje w fazie okołoowulacyjnej, w wywołanej lekami owulacji wielu pęcherzyków, w przypadku istnienia guzów wytwarzających estrogeny (np. ziarniszczak). Obniżony poziom obserwuje się w pierwotnej i wtórnej niewydolności jajników.