Czym jest gruźlica?
Gruźlica jest bakteryjną chorobą infekcyjną, która nadal występuje dość powszechnie na świecie. Częściej przypadki gruźlicy pojawiają w tzw. „krajach rozwijających się” lub też „krajach Trzeciego Świata”, jednak choroba jest także obecna w Polsce i Europie. U znacznej większości zakażonych przebiega w sposób bezobjawowy, który może przejść w stan latentny (uśpienia). W przypadku osłabienia układu immunologicznego np. na skutek starzenia się organizmu lub w przebiegu chorób może dojść do rozwinięcia się pełnoobjawowej choroby.
Gruźlica może przybierać kilka postaci, zależnie od lokalizacji bakterii chorobotwórczych (prątków gruźlicy) w organizmie pacjenta. Najczęściej ogniska gruźlicy obecne są w płucach, jako że bakterie te mają tam najbardziej optymalne środowisko do życia. Zdarzają się jednak przypadki, że do rozwoju zmian gruźliczych dochodzi w skórze, kościach, węzłach chłonnych, mózgu lub też narządach układu moczowo-płciowego.
Gruźlica wielonarządowa charakteryzuje się więcej niż jedną lokalizacją choroby. Obecnie choroba występuje znacznie rzadziej niż kiedyś. To obniżenie częstotliwości występowania gruźlicy wynika z powszechnego stosowania szczepień ochronnych przeciwko tej chorobie, które w Polsce są jednymi ze szczepień obowiązkowych (szczepionka BCG). Dzięki dostępowi do nowoczesnych metod diagnostycznych oraz antybiotyków nowej generacji, śmiertelność wśród chorych na gruźlicę jest niższa, niż to miało miejsce w przeszłości.
Gruźlica przyczyny
Bezpośrednią przyczyną gruźlicy jest infekcja wywoływana przez bakterią o nazwie prątek gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis).
Istnieją także inne, pokrewne gatunki prątków, jednak zazwyczaj nie stanowią one zagrożenia dla osób dorosłych, u których nie występują zaburzenia układu immunologicznego. W przypadku pacjentów cierpiących na niedobory odporności (np. AIDS w przebiegu infekcji HIV) może dojść do zakażenia także innymi rodzajami prątków. Mówimy wówczas jednak nie o gruźlicy, lecz o tzw. mykobakteriozie. Mykobakterie odpowiadają za rozwój postaci płucnych, zajęcie węzłów chłonnych oraz postaci rozsiane.
Do zakażenia prątkami gruźlicy najczęściej dochodzi drogą kropelkową, czyli poprzez wdychanie prątków gruźlicy, które wydostają się z organizmu osoby chorej podczas mówienia, kaszlu, kichania itd. Ryzyko infekcji jest tym większe, im dłuższy i bliższy był kontakt z osobą chorą.
Gruźlica objawy
Szacuje się, że tylko u 2-3% osób zainfekowanych prątkami gruźlicy rozwinie się pełnoobjawowa choroba. U pozostałych gruźlica będzie skutecznie zwalczana przez układ odpornościowy, przez co przejdzie w postać latentną, czyli uśpioną. Szacuje się, że aktywacja choroby następuje u ok. 10% takich pacjentów.
W przypadku objawowej postaci gruźlicy pierwotnej płuc dochodzi do namnażania się prątków w pęcherzykach płucnych. Układ odpornościowy aktywuje procesy immunologiczne, które mają na celu neutralizację patogenów. W wyniku tego działania dochodzi do rozwoju stanu zapalnego w płucach, co prowadzi do pojawienia się objawów takich jak:
- kaszel połączony z odkrztuszaniem wydzieliny
- krwioplucie
- bóle w klatce piersiowej
- gorączka
- spadek masy ciała
- dreszcze
- bladość skóry
- zwiększona męczliwość
Wraz z czasem trwania infekcji dochodzi do powstawania tzw. ziarnin gruźliczych. Zmiany te następnie ulegają martwicy, przez co w sposób nieodwracalny niszczona jest tkanka płucna. Prątki gruźlicy przez krwiobieg mogą dostawać się niemal do każdej tkanki organizmu, jednak nie wszędzie panują odpowiednie dla ich wzrostu warunki.
Najczęściej, poza gruźlicą płucną, występuje gruźlica opłucnej (jest to cienka błona pokrywająca od zewnątrz płuca), węzłów chłonnych, układu moczowego, stawów, kości oraz gruźlica ośrodkowego układu nerwowego (mózgu). Każda z tych postaci będzie wykazywała objawy typowe dla uszkodzeń określonych narządów i tkanek.
Jeżeli do rozwinięcia się pełnoobjawowej choroby nie dojdzie od razu po zakażeniu, a w wyniku aktywacji latentnych patogenów mówi się o gruźlicy popierwotnej.
Gruźlica może ujawnić się nawet po kilkunastu latach od zakażenia. Do aktywacji może dojść np. w przypadku zakażenie wirusem HIV, rozwoju choroby nowotworowej, podczas leczenia lekami immunosupresyjnymi, przy długotrwałym przyjmowaniu sterydów i inne.
Gruźlica – jakie badania diagnostyczne?
Rozpoznanie choroby tylko na podstawie objawów klinicznych w przypadku gruźlicy nie jest możliwe, ze względu na niską swoistość symptomów. Istnieje wiele chorób, których objawy mogą przypominać gruźlicę płuc.
Z tego powodu niezbędne jest wykonanie specjalistycznych testów diagnostyczny.
Obecnie dostępne są bardziej dokładne i skuteczne metody wykrywania zarówno czynnej infekcji, jak i przeciwciał poinfekcyjnych. Jednym z podstawowych badań jest posiew oraz ocena bezpośrednia plwociny pacjenta.
Posiew jest badaniem, które polega na hodowli oraz identyfikacji gatunków bakterii obecnych w odkrztuszanej wydzielinie. Jednocześnie dostępna jest ocena oporności bakterii na określone antybiotyki, dzięki czemu wiele łatwiej zaplanować skuteczne leczenie.
Bezpośrednia ocena preparatu umożliwia szybsze postawienie rozpoznania. Preparat bezpośredni jest jednym z elementów w diagnostyce zakażenia prątkiem. Jego ocena nie zwalnia z hodowli.
Badanie PCR przeprowadzane na podstawie próbki tego samego materiału biologicznego także jest w stanie wykryć i zidentyfikować gatunek prątków chorobotwórczych.
Gruźlica – jak zapobiegać?
Najważniejszym elementem profilaktyki gruźlicy jest szczepienie całej populacji. W Polsce szczepienie przeciwko gruźlicy jest jednym ze szczepień obowiązkowych, które podawane jest w pierwszych dniach życia dziecka, przed opuszczeniem oddziału porodowego. W ramach profilaktyki gruźlicy niezwykle ważna jest także szybka identyfikacja i skuteczne leczenie osób chorych, w celu zminimalizowania ryzyka rozprzestrzeniania się gruźlicy.
Gruźlica leczenie
Po potwierdzeniu występowania gruźlicy u danego pacjenta wdrażane jest leczenie z wykorzystaniem antybiotyków oraz tzw. leków przeciwgruźliczych. Plan skutecznego leczenia pacjenta jest złożony i trwa dość długo (zazwyczaj ok. 6-9 miesięcy). W przypadku opornych na antybiotyki szczepów bakteryjnych farmakoterapia może nawet trwać do dwóch lat. Z tego powodu niezwykle istotne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarskich. Tylko wtedy będzie możliwa całkowita eradykacja (usunięcie) prątków gruźlicy z organizmu pacjenta- także tych, które pozostają w stanie latentnym.
W niektórych przypadkach może być także zastosowane leczenie chirurgiczne, które będzie polegało na resekcji części płuc zniszczonych przez zmiany gruźlicze.
kontakt@synevo.pl