Zapalenie płuc to choroba (najczęściej o podłożu infekcyjnym), którą charakteryzuje stan zapalny obecny w pęcherzykach płucnych, czyli najmniejszych częściach składowych płuc. To właśnie w pęcherzykach płucnych dochodzi do wymiany gazowej, gdzie oddawany jest dwutlenek węgla i przyjmowany jest tlen. Z tego powodu zapalenie płuc jest chorobą dość niebezpieczną, gdyż w ciężkim jej przebiegu może prowadzić do upośledzenia czynności oddechowej, co może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia i życia pacjenta- niebezpieczeństwo to dotyczy szczególnie małych dzieci, osób starszych oraz pacjentów z dodatkowymi chorobami współwystępującymi.
Wyróżnia się różne typy zapalenia płuc, które dzieli się na podstawie czynnika etiologicznego, miejsca w którym doszło do zakażenia oraz dokładniejszej lokalizacji ogniska choroby w obrębie układu oddechowego.
Zapalenie płuc jest chorobą dość często występującą- szacuje się, że na całym świecie co roku choruje na nią około 450 milionów osób (co równe jest ok. 7% populacji świata), z czego większość tych przypadków występuje w tzw. krajach rozwijających się.
Zapalenie płuc przyczyny
Zapalenie płuc najczęściej wywoływane jest przez wirusy lub bakterie, o wiele rzadziej zdarzają się zakażenia związane z innymi drobnoustrojami, takimi jak np. grzyby lub pasożyty (najczęściej występują one u osób z obniżoną odpornością, na przykład w przebiegu choroby AIDS).
Do najczęstszych bakterii wywołujących zapalenie płuc zaliczamy:
- dwoinkę zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae)
- Haemophilus influenzae
- Chlamydophila pneumoniae
- Mycoplasma pneumoniae
Poza bakteriami (odpowiedzialnymi za około połowę zapaleń płuc) czynnikiem etiologicznym mogą być także wirusy, gdzie zazwyczaj są:
- rinowirusy
- wirus grypy
- RSV (syncytjalny wirus oddechowy)
- koronawirusy
- adenowirusy
Rozpoznanie czynnika etiologicznego jest niezwykle ważne podczas procesu leczniczego w przebiegu zapalenia płuc, jako że warunkuje ono dobranie odpowiedniego leczenia, które będzie zarówno bezpieczne dla pacjenta jak i skuteczne w walce z chorobą.
Zapalenie płuc wywoływane przez grzyby (np. Aspergillus) u osób immunokompetentnych występuje bardzo rzadko, za to o wiele częściej zdarza się u osób z niedoborami odporności, które mogą wynikać z dodatkowych chorób (takich jak np. AIDS lub białaczka) lub stosowanego obecnie leczenia immunosupresyjnego, związanego np. z przeszczepem.
Poza podziałem (związanym z patogenem wywołującym chorobę) bardzo ważne jest rozróżnienie na zapalenia płuc szpitalne i pozaszpitalne. Jak sama nazwa wskazuje, związane są one z miejscem w którym doszło do nabycia infekcji przez pacjenta.
Zapalenia szpitalne są o wiele bardziej niebezpieczne, gdyż patogeny je wywołujące często charakteryzuje wysoka antybiotykooporność, a co za tym idzie znacznie trudniej jest wdrożyć skuteczne leczenie. Najczęściej do tego rodzaju zapalenia dochodzi u pacjentów hospitalizowanych w ciężkim stanie, z licznymi chorobami dodatkowymi. Szczególnym typem tego zapalenia jest respiratorowe zapalenie płuc, często rozwijające się u osób poddawanych wentylacji mechanicznej.
Jak rozwija się zapalenie płuc?
Bardzo często do rozwoju zapalenia płuc dochodzi w konsekwencji trwającej obecnie infekcji górnych dróg oddechowych, która następnie rozszerza się na niżej położone partie układu oddechowego. Rozwijające się w taki sposób wtórne zapalenie płuc nie musi być wywołane tym samym czynnikiem etiologicznym. Oznacza to, że nawet w przypadku przeziębienia może dojść do mikrouszkodzeń nabłonka dróg oddechowych, które następnie stają się bardziej podatne na zakażenia bakteryjne.
W przebiegu zapalenia płuc dochodzi do rozwoju stanu zapalnego w pęcherzykach płucnych. Występują jednak patogeny, które atakują w znacznej większości przypadków tylko płuca, z pominięciem górnych dróg oddechowych, jak np. koronawirus SARS-CoV-2, dwoinka zapalenia płuc lub też wirus grypy. Jest to konsekwencja reakcji układu immunologicznego człowieka na kontakt z patogenem i próba zwalczania go. Konsekwencją tego zjawiska są objawy chorobowe oraz wypełnianie się pęcherzyków płucnych płynem wysiękowym.
Zapalenie płuc objawy
Przebieg zapalenia płuc może mieć zróżnicowaną postać, która często zależna jest w głównym stopniu od wieku pacjenta. U osób dorosłych najczęściej dochodzi do rozwinięcia się następujących objawów:
- kaszel produktywny (mokry, z odkrztuszaniem wydzieliny)
- znaczne zmęczenie, uogólnione pogorszenie samopoczucia
- gorączka (może być o różnej wysokości, zależna od czynnika etiologicznego)
- uczucie duszności
- bóle w klatce piersiowej
- dreszcze
- bóle mięśni i stawów
- ból głowy
U małych dzieci często można zaobserwować znacznie przyspieszony, świszczący oddech. Dodatkowo mogą pojawić się wymioty.
W przypadku zauważenia u siebie tych objawów należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
W dobie obecnie trwającej pandemii choroby COVID-19 konieczne może być wykonanie testu na koronawirusa SARS-CoV-2. Wyniki tego testu będą warunkowały dalsze postępowanie diagnostyczno-lecznicze. W zależności od dokładnych objawów i obrazu klinicznego, a także wyników zleconych przez lekarza dodatkowych badań może zostać podjęta decyzja o włączeniu u danego pacjenta antybiotyku.
W przypadku zleconej antybiotykoterapii należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń związanych z dawkowaniem oraz czasem przyjmowania tego leku- jest to niezwykle istotne pod kątem zapobieganiu wykształcenia antybiotykooporności przez bakterie oraz zminimalizowania ryzyka nawrotu choroby.
Zapalenie płuc powikłania
Powikłania wynikające z zapalenia płuc mogą wystąpić u osób z dodatkowymi chorobami, zazwyczaj także w podeszłym wieku.
Jednym z najbardziej niebezpiecznych powikłań jest związana z ciężkim przebiegiem choroby niewydolność oddechowa. Przy niewydolności oddechowej płuca nie są w stanie dostarczać do krwi odpowiednich ilości tlenu, przez co dochodzi do rozwoju hipoksemii, czyli zbyt niskich poziomów tlenu we krwi. W zależności od nasilenia tego stanu bardzo często wymagana jest hospitalizacja na oddziale intensywnej opieki medycznej oraz wdrożenie skomplikowanego leczenia, podczas którego może być wymagana wentylacja mechaniczna z użyciem respiratora.
Dodatkowymi powikłaniami zapalenia płuc (dość rzadko występującymi) mogą być:
- ropień płuc
- ropniak opłucnej
- zarostowe zapalenie oskrzelików
- uogólniona infekcja, sepsa
Niektóre z tych powikłań wymagają interwencji chirurgicznej, inne mogą na stałe zmniejszyć wydolność oddechową pacjenta oraz predysponować go do częstszych infekcji dróg oddechowych w przyszłości, które mogą przebiegać wówczas o wiele ciężej. Z tego powodu istotne jest wczesne wdrożenie leczenia, aby jak najskuteczniej zmniejszyć ryzyko występowania tych powikłań zdrowotnych.
Zapalenie płuc badania
Wstępne rozpoznanie jest stawiane przez lekarza na podstawie występujących u pacjenta objawów klinicznych oraz badania fizykalnego, często połączonego z wykonaniem zdjęcia RTG klatki piersiowej. W celu dokładnego określenia czynnika odpowiedzialnego za zapalenie płuc w danym przypadku mogą zostać zlecone dodatkowe badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, CRP, prokalcytonina, poziomy elektrolitów oraz równowaga kwasowo – zasadowa (gazomteria). Dodatkowo przydatnym badaniem jest mikrobiologiczny posiew plwociny, który umożliwia identyfikację obecnych tam patogenów. Co ważne, badania te wykonywane są w warunkach szpitalnych.
W przypadku podejrzewania określonej jednostki chorobowej często dostępne są testy skierowane na wykrycie danego patogenu, jak np. testy w kierunku grypy lub też koronawirusa SARS-CoV-2.
Niezależnie od wyników wykonanych testów zawsze należy skonsultować je z lekarzem prowadzącym leczenie, gdyż tylko w połączeniu z obrazem klinicznym oraz historią choroby są one użyteczne w planowaniu dalszego postępowania medycznego.
INFORMACJEWarto wiedzieć
Objawy koronawirusa SARS-CoV-2. Jakie są pierwsze objawy koronawirusa?
kontakt@synevo.pl