Kamica nerkowa – objawy, przyczyny, badania

Czym jest? Jakie są objawy?

Co to jest kamica nerkowa?

Kamica nerkowa to choroba, w przebiegu której dochodzi do powstawania w drogach moczowych nierozpuszczalnych złogów, czyli kamieni. Kamienie nerkowe mogą być obecne zarówno w samej nerce (zazwyczaj w kielichach lub miedniczce nerkowej), jak i mogą ulec przemieszczeniu do dalszych odcinków dróg moczowych, czyli moczowodu lub pęcherza. Złogi leżące u podstawy kamicy nerkowej mogą być zbudowane z wielu, różnych substancji chemicznych.

Najczęstszym objawem kamicy nerkowej jest bardzo silny ból nazywany kolką nerkową. Choroba może skutkować także rozwojem różnych powikłań zdrowotnych.

Kamica nerkowa częściej dotyka mężczyzn niż kobiet. Szacuje się, że w ciągu całego życia pojawi się ona u ok. 10-12% mężczyzn oraz u ok. 5% kobiet. U ok. połowy pacjentów posiada ona przebieg nawrotowy. Oznacza to, że chorzy prawdopodobnie w ciągu swojego życia kilkukrotnie będą doświadczali objawów choroby.

Kamica nerkowa objawia się po raz pierwszy zazwyczaj między 30 a 40 rokiem życia.

Kamica nerkowa przyczyny

Bezpośrednią przyczyną kamicy nerkowej jest wytrącanie się z moczu substancji, których stężenie przekracza ich próg rozpuszczalności. Oznacza to, że przy występowaniu wysokich stężeń określonych związków w moczu zaczynają one odkładać się w postaci nierozpuszczalnych złogów, które z czasem formują kamienie nerkowe. Najczęściej kamienie nerkowe zbudowane są ze związków wapnia, szczawianu lub fosforanów. Mogą także powstawać z wytrąconych moczanów, struwitu i cystyny. Rodzaj kamienia nerkowego jest zależy często od innej jednostki chorobowej, która warunkuje nieprawidłowe poziomy wymienionych substancji w moczu.

Do powstawania kamieni struwitowych może dojść w wyniku infekcji wywoływanej przez bakterie ureazododatnie. Na skutek zmiany odczynu moczu przy trwającej infekcji bakteryjnej oraz zwiększonym stężeniu soli wapnia w moczu może dojść do powstawania kamieni struwitowych.

Inne rodzaje kamicy nerkowej mogą być skutkiem dziedziczonych genetycznie wad metabolicznych, które uniemożliwiają organizmowi pacjenta prawidłowy metabolizm określonych substancji, np. cystyny, co także może skutkować odkładaniem się jej w nerkach w postaci kamieni.

Niektóre wrodzone wady anatomiczne, które prowadzą do występowania nieprawidłowej budowy określonych elementów nerek, także mogą zwiększać ryzyko powstawania kamieni nerkowych.

Rozwojowi kamicy nerkowej sprzyja także zastój moczu, który może mieć różnorakie przyczyny. Dodatkowo ryzyko zachorowania na kamicę nerkową zwiększają zakażenia układu moczowego oraz przewlekłe odwodnienie, które skutkuje produkcją silniej zagęszczonego moczu w nerkach. Do czynników ryzyka kamicy nerkowej zalicza się także otyłość oraz siedzący tryb życia. Wpływ na rozwój kamieni w nerkach ma także niewłaściwa dieta, przede wszystkim obecne w niej zbyt wysokie poziomy określonych związków i substancji, takich jak np. białko zwierzęce, sód i cukier.

Kamica nerkowa objawy

Głównym, podstawowym objawem kamicy nerkowej jest niezwykle silny ból, który bywa opisywany jako jedno z najsilniejszych przeżyć bólowych. Ten napad bólowy znany jest jako kolka nerkowa- wynika z przemieszczania się kamieni nerkowych przez wąskie światła przewodów układu moczowego. Ból zazwyczaj lokalizuje się w okolicy lędźwiowej i może promieniować w kierunku spojenia łonowego, narządów płciowych i wewnętrznej powierzchni uda- dokładny obszar zależny jest od obecnej lokalizacji kamienia nerkowego. Napad kolki nerkowej zazwyczaj trwa od 20 do 60 minut i towarzyszą mu objawy takie jak:

bladość skóry
zimny pot
nudności i wymioty
silne parcie na mocz, oddawanie moczu w niewielkich ilościach
krwiomocz (czasami)
utrata przytomności

Możliwym powikłaniem kamicy nerkowej są infekcje układu moczowego (jako że uszkodzone przez kamienie błony śluzowe są bardziej podatne na zakażenia bakteryjne) oraz zatrzymanie moczu, które wymaga pilnej interwencji lekarskiej.

Kamica nerkowa – jakie badania diagnostyczne?

Rozpoznanie kamicy nerkowej zazwyczaj stawiane jest przez lekarza na podstawie objawów klinicznych, diagnostyki obrazowej i badania ogólnego moczu.

Wyniki badania ogólnego moczu zależą od tego, czy zostało ono przeprowadzone podczas napadu kolki nerkowej, czy też w tzw. okresie międzynapadowym. W przypadku przeprowadzenia badania podczas ataku kolki w ponad 80% przypadków wykrywany jest krwinkomocz lub krwiomocz (obecność krwinek czerwonych w moczu). Często występuje leukocyturia (obecność leukocytów). Dodatkowo badanie to pozwala na wykrycie trwającej w drogach moczowych infekcji – bakteriuria (obecność bakterii w moczu).

Innym badaniem może być ilościowa ocena różnych substancji, wykonana w moczu zbieranym w czasie 24 godzin tzw. dobowa zbiórka moczu. Najczęściej podczas badania moczu pod kątem kamicy nerkowej oceniane są poziomy wapnia, kwasu moczowego, szczawianów oraz cytrynianów, przy czym bardzo często przekroczone są prawidłowe poziomy więcej niż jednego z tych związków.

Dodatkowym badaniem diagnostycznym, które może być bardzo przydatne w celu określenia przyczyny kamicy nerkowej są badania krwi, które także mają na celu wykrycie zbyt wysokich poziomów związków, które mogą odkładać się w postaci kamieni nerkowych. Przydatne będzie wykonanie oceny stężeń w surowicy krwi m.in. fosforu, wapnia, kwasu moczowego. Z badań ogólnych można wykonać morfologię (wzrost leukocytów), białko CRP (wskaźnik stanu zapalnego).

Pomocne są także obrazowe badania diagnostyczne, takie jak RTG, USG lub tomografia komputerowa, które umożliwiają określenie lokalizacji kamieni nerkowych, ich liczby oraz rozmiarów, co posiada znaczną wartość w kontekście planowania właściwego postępowania leczniczego.

Kamica nerkowa profilaktyka

Zapobieganie kolejnym nawrotom ataku kolki nerkowej jest szczególnie ważne dla osób, u których wystąpił już jeden taki epizod choroby. Szacuje się, że bez właściwej profilaktyki u takich osób kolejny napad pojawi się z 15% prawdopodobieństwem w ciągu najbliższego roku, 40% w przeciągu 5 lat oraz 50% na przestrzeni najbliższej dekady.

Profilaktyka opiera się przede wszystkim na dbaniu o właściwe nawodnienie poprzez wypijanie codziennie dużych ilości płynów, dzięki czemu produkowany mocz będzie znacznie mniej zagęszczony. Dodatkowo należy także ograniczyć zawartość w diecie pokarmów, które zawierają substancje odpowiedzialne za powstawanie kamieni nerkowych, takich jak np. wspominane wcześniej białko zwierzęce oraz ograniczenie spożycia soli kuchennej. Dalsze, dokładniejsze postępowanie profilaktyczne zależne jest od dokładnego rodzaju złogów obecnych w układzie moczowym pacjenta- zazwyczaj przypisywane są leki, które mają na celu kontrolę poziomów tychże substancji. Aby leczenie to było skuteczne należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarskich oraz stosować się do porad związanych z modyfikacją stylu życia.