Anemia – objawy, przyczyny, badania

Anemia, inaczej niedokrwistość, polega na obniżeniu liczby krwinek czerwonych (erytrocytów) we krwi lub też ograniczeniu ilości zawartej w niej hemoglobiny, która odpowiedzialna jest za wiązanie cząsteczek tlenu. Właśnie ta cecha sprawia, że erytrocyty są odpowiedzialne za transport tlenu do tkanek całego organizmu. Jeśli jest ich za mało we krwi, w porównaniu do zapotrzebowania całego organizmu na tlen, wtedy nie wszystkie tkanki i narządy będą otrzymywały wystarczająco duże ilości tlenu. A jakie są najczęstsze objawy anemii? Kiedy warto wykonać badania na anemię i jak powinny wyglądać? Wyjaśniamy!

Najczęstsze objawy anemii

Objawy anemii zazwyczaj pojawiają się powoli i stopniowo, a ich nasilenie zależy od tego, jak bardzo poniżej normy znajdują się poziomy hemoglobiny u pacjenta. Często też objawów nie wywołuje sama niedokrwistość, tylko inne choroby, których skutkiem jest anemia. Nie należy ich ignorować – im szybciej zostanie wykryta ewentualna niedokrwistość, tym mniejsze staje się ryzyko wystąpienia groźnych powikłań anemii, takich jak tachykardia (zaburzenia rytmu pracy serca) czy nawet niewydolność serca. Jeśli u chorego zostaną dostrzeżone jakichkolwiek z poniższych objawów, to zalecamy niezwłocznie umówić go na badania na anemię, o których więcej w dalszej części artykułu.

Najczęściej występującymi i najbardziej charakterystycznymi objawami anemii są:

ogólne osłabienie połączone z większą męczliwością,
zawroty i bóle głowy,
duszności,
ból i pieczenie języka,
drażliwość,
nieregularne miesiączki lub jej nagły brak,
trudności z koncentracją i skupieniem uwagi,
bladość skóry i błon śluzowych jamy ustnej,
uczucie zimna, łatwiejsze marznięcie,
szybsze tętno, zwłaszcza przy aktywności fizycznej (w zależności od stopnia anemii może to być nawet niewielki wysiłek, jak np. wejście na półpiętro),
większa podatność na różne infekcje,
nadmierne wypadanie włosów i ich wysoka łamliwość,
suchość skóry,
problemy z gojeniem się ran,
obniżony poziom apetytu,
spaczony apetyt – np. potrzeba spożywania kredy czy ziemi,
zimne stopy i dłonie, uczucie ich mrowienia,
trudności z oddawaniem moczu,
samoistne pojawianie się siniaków,
zmiany w wyglądzie i wytrzymałości płytek paznokci: bladość, występowanie głębokich podłużnych rowków, kruchość oraz łamliwość,
skurcze mięśni.

W sieci można znaleźć darmowe testy na objawy anemii, warto jednak pamiętać, że takie rozwiązania powinny być traktowane jako dodatek do konsultacji lekarskiej, a nie środek zastępczy. Nie są również oficjalnymi testami diagnostycznymi – pomagają tylko sprawdzić, czy odczuwane dolegliwości mogą być związane z niedokrwistością. Należy też pamiętać, że taki test na anemię online uwzględnia zwykle najczęstsze objawy anemii; te mniej charakterystyczne, których również nie powinno się ignorować, mogą nie być w nim ujęte.

Najczęstsze przyczyny anemii

Przyczyny anemii różnią się w zależności od jej szczególnego podtypu. Poza ogólną definicją tj. niewystarczającą ilością hemoglobiny we krwi (która może, ale nie musi, być wywołana zbyt niską liczbą erytrocytów) należy oddzielnie traktować każdy rodzaj anemii, ponieważ wynika z różnych uwarunkowań i wiąże się z innym podejściem do leczenia. Występuje podział na ponad 400 typów anemii, ale można wydzielić kilka głównych jej rodzajów:

Niedokrwistość spowodowana utratą krwi

W wyniku urazu lub zabiegu chirurgicznego, podczas którego doszło do znacznego krwawienia, zmniejsza się objętość krwi krążącej w organizmie. Jest ona względnie szybko odtwarzana dzięki mechanizmom uzupełniającym utracone płyny. Mimo to uzupełniana jest przede wszystkim część bezkomórkowa, czyli osocze.

Czas potrzebny do odtworzenia utraconych krwinek jest o wiele dłuższy. Z tego powodu, pomimo że objętość krwi dość szybko wraca do normy, stężenie erytrocytów nadal pozostaje niskie, u chorego występuje zatem anemia.

Poza nagłą utratą krwi, ten rodzaj anemii może być wywołany także przez mniej intensywne krwawienie, za to rozłożone w czasie. Do najczęstszych przyczyn anemii tego rodzaju należą obfite miesiączki oraz niektóre choroby skutkujące krwawieniem do przewodu pokarmowego, takie jak wrzody żołądka czy rak jelita grubego.

Niedokrwistość niedoborowa

Jak sugeruje sama nazwa, anemia niedoborowa spowodowana jest niewystarczającą ilością pewnych składników i związków, które są niezbędne w procesie wytwarzania nowych krwinek czerwonych. Niedobory te mogą być wynikiem zarówno niewłaściwego odżywiania się (np. niezbilansowaną dietą wegańską), jak i upośledzonego wchłaniania z przewodu pokarmowego oraz innych chorób (np. nowotworów przewodu pokarmowego lub infekcji Helicobacter Pylori).

Do najważniejszych składników, których obniżony poziom może prowadzić do anemii niedoborowej, należą:

żelazo – niezbędny element składowy hemoglobiny, pierwiastek, do którego w erytrocycie przyłączają się cząsteczki tlenu,
kwas foliowy – pobudza produkcję nowych czerwonych krwinek, warunkuje prawidłową syntezę ich materiału genetycznego oraz odpowiada za prawidłowy rozwój układu nerwowego płodu u kobiet w ciąży,
witamina B12 – także pobudza i reguluje intensywność procesów krwiotwórczych.

Anemia aplastyczna wynika z uszkodzeń szpiku (np. z powodu zatrucia toksynami, lekami czy też narażeniem na promieniowanie jonizujące). Szpik jest tkanką znajdującą się w środku niektórych kości, która odpowiedzialna jest za produkcję komórek krwi. Przy niedokrwistości aplastycznej produkcja wszystkich elementów morfotycznych krwi spada. Oznacza to, że każdego rodzaju krwinek – zarówno białych, jak i czerwonych – jest zdecydowanie za mało.

Niedokrwistość hemolityczna

W przebiegu niedokrwistości hemolitycznej produkowana ilość czerwonych krwinek może być odpowiednia lub nawet wyższa, za to czas przeżycia erytrocytów jest o wiele krótszy, niż powinien być. Przeciętny erytrocyt żyje ok. 120 dni, natomiast przy anemii hemolitycznej czas ten ulega skróceniu do ok. 50. dni, przez co szpik kostny nie jest w stanie odpowiednio szybko wytwarzać nowych erytrocytów. Stan ten może być wywołany nadczynnością śledziony, czyli hipersplenizmem. To właśnie tam erytrocyty podlegają rozpadowi.

Hemoglobinopatia

Anemia może występować także w wyniku nieprawidłowej budowy hemoglobiny skutkującej zaburzonym kształtem erytrocytu, a co za tym idzie, jego obniżoną funkcjonalnością i krótszym czasem przeżycia. Do niektórych chorób, które są tym wywołane, należą anemia sierpowata i talasemia – obie te choroby są wrodzone, czyli uwarunkowane genetycznie.

Anemia u mężczyzn, kobiet i dzieci – stopnie nasilenia

Niedokrwistość dzieli się również na cztery rodzaje uzależnione od stopnia zmniejszenia stężenia hemoglobiny (Hb) – to najbardziej ogólny podział tej choroby. Wyróżnia się cztery poziomy nasilenia anemii:

Poziom nasilenia anemii	Poziom Hb – anemia u kobiet	Poziom Hb – anemia u mężczyzn	Poziom Hb – anemia u dzieci
Anemia łagodna	10-12,0 g/dl	10-13,5 g/dl	11-12,0 g/dl
Anemia umiarkowana	8-9,0 g/dl	8-9,0 g/dl	8-9,0 g/dl
Anemia ciężka	6,5-7,9 g/dl	6,5-7,9 g/dl	6,5-7,9 g/dl
Anemia zagrażająca życiu	<6,5 g/dl	<6,5 g/dl	<6,5 g/dl

Anemia u kobiet w ciąży

Niedokrwistość występuje u nawet 1/3 kobiet w ciąży – podczas trzeciego trymestru. Część spośród najczęstszych objawów anemii jest niestety charakterystyczna dla samych typowych dolegliwości ciążowych, jak np. zwiększona męczliwość, zawroty i bóle głowy, wyższa podatność na infekcje czy skurcze mięśni. Może to utrudniać zauważenie, że coś jest nie tak, dlatego niezwykle istotne jest przeprowadzanie w ciąży profilaktycznych badań na anemię.

Podczas ciąży organizm kobiety produkuje większą ilość krwinek czerwonych (o od 20. do 30. proc.), aby zapewnić poprawny rozwój płodu. Wzrasta także całkowita objętość krwi w organizmie (o od 40. do nawet 50 proc.). Jako że ogólna objętość krwi wzrasta w większym stopniu niż objętość erytrocytów, to ich stężenie automatycznie maleje, co może być pierwszą przyczyną łagodnej anemii w ciąży.

Anemia ciążowa może się rozwinąć również w sytuacji, gdy żelazo (i inne składniki odżywcze) niezbędne do produkcji krwi nie są spożywane w wystarczających ilościach. To choroba, której absolutnie nie należy ignorować; nieleczona może doprowadzić do poważnych komplikacji przebiegu ciąży, takich jak przedwczesny poród czy też niska masa urodzeniowa dziecka. Dlatego też regularne wykonywanie badań krwi podczas ciąży oraz odpowiednie odżywianie się i suplementacja (m.in. żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12), najlepiej rozpoczęta już w momencie starania się o dziecko, są bardzo istotne. Szczególną uwagę na właściwe zbilansowanie swojej diety powinny zwrócić kobiety stosujące dietę wegetariańską lub wegańską.

Anemia u dzieci

Najczęstsze objawy anemii u dzieci są podobne do tych występujących u dorosłych. W zależności od wieku dziecka nie zawsze może być ono zdolne do jasnego zakomunikowania swoich dolegliwości, dlatego należy zwracać szczególną uwagę na zmiany w zachowaniu i wyglądzie malucha, np. takie jak:

zwiększona senność,
brak apetytu i wolniejsze przybieranie na wadze,
obniżone pragnienie,
bladość skóry i śluzówek,
osłabienie kondycji włosów,
trudności z koncentracją i nauką,
nietypowe zachcianki jedzeniowe – dziecko z anemią może jeść rzeczy, które nie są przeznaczone do spożycia, np. kredę lub ziemię.

Anemia u dzieci wynika zazwyczaj z niedoborów żelaza. Występuje ona w momencie, w którym ilość tego składnika zapewniana razem z pokarmem jest zbyt mała w stosunku do potrzeb rosnącego i rozwijającego się młodego organizmu. Oczywiście anemia u pacjentów pediatrycznych może mieć także inne przyczyny, dlatego zawsze ważne jest przeprowadzenie dokładnego procesu diagnostycznego wraz z lekarzem, w tym wykonanie badań krwi na anemię.

Jakie badania na anemię najlepiej wykonać?

Niedokrwistość rozpoznaje się na podstawie wyników badań stężenia we krwi żylnej. Podstawowym badaniem na anemię jest zatem morfologia krwi. W zależności od wieku i płci pacjentów, normy stężenia Hb różnią się między sobą. Stopień niedoboru hemoglobiny zazwyczaj też ma związek z nasileniem objawów, stąd występuje także wspomniany wcześniej podział na anemie łagodne, ciężkie i umiarkowane.

ANEMIA – BADANIA	ZAMÓW
Morfologia	Kup online
Witamina B12	Kup online
Żelazo	Kup online
Kwas foliowy	Kup online
Ferrytyna	Kup online
Rozpuszczalny receptor transferyny (rTRF)	Kup online
Profil anemia	Kup online

W zależności od objawów klinicznych i zebranego wywiadu lekarz może zlecić dodatkowe badania krwi na anemię w celu ustalenia dokładnych przyczyn występowania niedokrwistości. To zazwyczaj:

Badanie poziomu witaminy B12 – która jest jednym z podstawowych elementów prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego oraz krwionośnego. Niedobory wit. B12 mogą prowadzić między innymi do anemii megaloblastycznej, czyli takiej, w której występuje zwiększenie objętości krwinek czerwonych.
Badanie poziomu żelaza – jednego ze składników odpowiedzialnych za prawidłowe wytwarzanie krwinek czerwonych. Niedobory żelaza prowadzą np. do anemii mikrocytarnej, której cechą charakterystyczną jest zmniejszenie objętości krwinek czerwonych.
Badanie poziomu kwasu foliowego – czyli witaminy B9, która wraz z wit. B12 jest odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i krwionośnego. Tak jak w przypadku niedoboru B12, obniżony poziom B9 również może prowadzić do anemii megaloblastycznej.
Badanie poziomu ferrytyny – ferrytynę można nazwać naturalnym magazynem żelaza; to dzięki niej organizm może korzystać z zapasów tego pierwiastka. Obniżone stężenie ferrytyny wskazuje na niski poziom zapasów żelaza, który z kolei wiąże się z ryzykiem występowania anemii.
Rozpuszczalny receptor transferryny (rTRF) – to białka powierzchniowe, które są obecne na większości komórek, w tym we krwi. Zawartość rTRF w osoczu krwi może wzrastać w przypadku niedoboru żelaza. Wykonanie badania poziomu rTRF umożliwia wykrycie niedokrwistości spowodowanej właśnie tymi niedoborami.

Jak wspomnieliśmy, o tym, jakie badania na anemię należy wykonać, decyduje lekarz. Może zlecić wykonanie wszystkich powyższych badań krwi – wówczas warto zdecydować się na nasz pakiet Profil Anemia. Obejmuje on morfologię, ocenę poziomu ferrytyny, kwasu foliowego, witaminy B12, żelaza i rozpuszczalnego receptora transferryny, czyli wszystkie szczegółowe badania na anemię. Dzięki temu ustalenie przyczyny niedokrwistości staje się znacznie skuteczniejsze, a pacjent nie musi umawiać się na każde badanie z osobna.

W zależności od ustalonych przyczyn anemii będzie różniło się także dalsze leczenie niedokrwistości. Może ono polegać na prostym zdiagnozowaniu i uzupełnianiu niedoborów pokarmowych, ale może także obejmować opiekę specjalistyczną na oddziale hematologii w przypadku występowania ciężkich zaburzeń prowadzących do niedokrwistości.

Nasze testy diagnostyczne w kierunku anemii wykonywane są przy pomocy odczynników Elecsys firmy Roche Diagnostics oraz wysokospecjalistycznych analizatorów cobas e, które – wykorzystując zaawansowaną metodę pomiarową (elektrochemiluminescencję) – zapewniają bardzo dobrą precyzję i wysoką wiarygodność uzyskanych wyników.

Dowiedz się więcej na roche.com

Sprawdź jak przygotować się do badania:

Badanie krwi | jak się przygotować?

Materiał na badanie krwi powinno się pobierać na czczo, czyli z zachowaniem 8 – 12 godzinnej przerwy od czasu ostatniego posiłku. Zalecenie dotyczy wszystkich badań, ponieważ zmiany wywołane przyjęciem posiłku są trudne do przewidzenia, a uzyskane wartości interpretuje się wobec wartości referencyjnych ustalonych w standardowych warunkach.

W dniu poprzedzającym badanie krwi należy unikać obfitych i tłustych posiłków oraz spożywania alkoholu.

W dniu badania

Bezpośrednio przed badaniem krwi dozwolone jest wypicie niewielkiej ilości wody.

Podobnie pora dnia może mieć wpływ na wiarygodność wyników badań. Zaleca się, pobieranie krwi w godzinach porannych (7:00 – 10:00). Jeżeli krew zostanie pobrana o innej porze dnia, należy wziąć to pod uwagę interpretując uzyskane wyniki badań.

Bezpośrednio przed pobraniem wskazany jest 15 minutowy odpoczynek.

Badanie krwi a przyjmowane leki

W miarę możliwości badanie należy przeprowadzić przed przyjęciem porannej porcji leków, taką decyzję należy zawsze skonsultować z lekarzem.

Zawsze należy poinformować personel pobierający krew o przyjmowanych lekach, suplementach, preparatach ziołowych – zostanie to odnotowane podczas rejestracji.

WAŻNE Przed wizytą upewnij się, że masz przy sobie aktualny dokument tożsamości (np. dowód osobisty, paszport) lub aplikację mObywatel na swoim smartfonie. Dokument ten będzie niezbędny do weryfikacji Twojej tożsamości w trakcie wizyty.