Hematologia
Hematologia to jedna z dziedzin medycyny – nauka która zajmuje się badaniem chorób dotyczących całego układu krwiotwórczego (produkującego elementy obecne w osoczu) i samej krwi. Testy krwi mogą być rutynowe i wykonywane regularnie lub zlecane w nagłych sytuacjach w celu zdiagnozowania poważnych stanów, nawet zagrażających życiu.
Krew pełni różnorodne funkcje, m.in. transportuje tlen i składniki odżywcze do wszystkich tkanek organizmu, zawarte w niej składniki warunkują prawidłowy proces przebiegu krzepnięcia krwi i hamowania krwawienia, odpowiadają za sprawną reakcję układu odpornościowego w trakcie infekcji. Badania hematologiczne są wyjątkowo istotne, ponieważ przez ocenę poszczególnych elementów i wskaźników krwi, dają obraz stanu zdrowia całego organizmu. Wykrycie jakichkolwiek nieprawidłowości umożliwia szybką reakcję i natychmiastowe wdrożenie leczenia.
Testy hematologiczne pośrednio odzwierciedlają też funkcję narządów, które mają wpływ na skład krwi. Komórki krwi (krwinki czerwone, białe, płytki krwi) powstają są w szpiku kostnym. Inne organy, takie jak węzły chłonne, śledziona i wątroba regulują ich produkcję i niszczenie. Dodatkowo, wraz z niektórymi substancjami wytwarzanymi przez nerki, wpływają też na różnicowanie (dojrzewanie) elementów krwi. Odchylenia w poszczególnych badaniach mogą sugerować, w obrębie którego narządu doszło do zaburzeń.
Kiedy wykonać badania hematologiczne?
Testy wykonywane są w celu diagnostyki wielu chorób krwi, m.in. infekcji, stanów zapalnych, anemii (niedokrwistości), niedoborów odporności, zaburzeń krzepnięcia (hemofilii, skaz krwotocznych, małopłytkowości). Dodatkowo, znajdują zastosowanie przy potwierdzaniu lub wykluczaniu niektórych nowotworów (chłoniaków, białaczek), chorób szpiku (włóknienie, zanik) czy nerek (czerwienica, nadkrwistość).
Pozostałe zalecenia obejmują:
- podstawowe badania hematologiczne (morfologia ogólna, OB) należy wykonywać regularnie (co najmniej raz w roku) w celu profilaktycznej kontroli stanu zdrowia
- bardziej specjalistyczne oznaczenia realizowane są na zlecenie lekarza hematologa, szczególnie gdy wyniki badań podstawowych były nieprawidłowe
- testy należy wykonać niezwłocznie w obecności niepokojących objawów (wymienionych poniżej), które mogą wskazywać na choroby krwi i układu krwiotwórczego
- badania stosuje się też, aby monitorować skuteczność leczenia tych schorzeń
- diagnostykę hematologiczną zlecić może również lekarz onkolog, zwłaszcza przy podejrzeniu chorób rozrostowych krwi (białaczek, chłoniaków)
- testy wykonuje się również w celu oceny odpowiedzi organizmu na chemioterapię (lub inne leczenie przeciwnowotworowe), w przypadku efektów ubocznych i krytycznego spadku wartości parametrów krwi może być konieczna jej transfuzja
Do wykonania badań z kategorii hematologicznej skłaniać powinny:
- częste powstawanie siniaków bez wyraźnej przyczyny
- przedłużające się krwawienia z nosa, po niewielkich urazach
- blada skóra, wargi, błony śluzowe
- męczliwość, słaba tolerancja wysiłku
- poczucie kołotania serca
- suche, łamliwe włosy i zniszczone paznokcie
- drętwienia, mrowienia kończyn
- problemy z pamięcią i koncentracją
- nadżerki, pleśniawki w jamie ustnej
Najczęściej wybierane badania
Morfologia to rutynowe badanie krwi
Przydatny w diagnostyce niedoborów czynników krzepnięcia
Oznaczenie jest pomocne w diagnozowaniu niektórych chorób nowotworowych
OB jest niespecyficznym markerem stanu zapalnego
Badanie jest wykorzystywane w ocenie metabolizmu żelaza
Badanie wykonuje się w celu rozpoznania przyczyny niedokrwistości lub neuropatii
Wykorzystywany jest w wykrywaniu niedoborów wymienionych osoczowych czynników krzepnięcia zarówno wrodzonych jak i nabytych
Badanie wykonywane w dagnostyce zapalenia pęcherzyka żółciowego i chorób układu kostnego